Post-Evangelische Perikelen

23. De cirkel is rond

 

Drie dagen na onze laatste ontmoeting overlijdt John ‘s nachts in zijn slaap. Hij is maar 64 jaar geworden. Suzanne en de kinderen waren gelukkig wel bij hem en waakten toen het gebeurde. Het doet me goed om te weten dat John niet alleen was.

Vijf dagen later sta ik bij zijn graf. Het was een volle afscheidsdienst. Niet alleen zijn familie was daar, maar ook veel van de jonge leiders die hij in de laatste jaren van zijn leven gementord heeft. De bezoekers van de diensten voor mensen met een verstandelijke beperking die hij maandelijks samen met Suzanne organiseerde, waren ook in grote getale aanwezig. Sommigen huilend, anderen lachend. Maar allemaal vrolijk gekleed met heel veel bloemen. Een aantal van hen zong nog een zelfgeschreven liedje voor John op de melodie van ‘Zie ginds komt de stoomboot uit Spanje al aan’. Iedereen moest glimlachen. Het was zeker geen gewone begrafenis. 

Bij het graf staan manden vol bloemen. Iedereen strooit wat bloemen op de kist. Ik heb een witte steen meegenomen die ik tijdens onze reis in Schotland op het strand gevonden heb. Het steentje lag op de plek waar John ‘s morgens zat nadat hij Jezus ontmoet had. Het voelt goed om deze steen op de kist te leggen en hier te laten.

22. Afscheid van een goede vriend

 

Het is 2035. John en ik zien elkaar ongeveer drie keer per jaar. We trekken dan een dag samen op en praten over van alles.

Ik heb hem twee maanden geleden nog gezien. Het verbaast me dan ook als John me onverwachts opbelt met de vraag of ik deze week nog een dag langs kan komen. Voor John maak ik graag mijn agenda vrij, dus zit ik een paar dagen later bij hem in de woonkamer. Het valt me op dat John er mager en grauw uitziet. Suzanne schenkt ons koffie in en laat ons dan alleen. Het voelt allemaal een beetje vreemd. Ergens in mij gaan er allerlei alarmbellen af. “John, hoe is het met je?”

John legt zijn hand op mijn arm. “Het gaat niet zo goed met mij. Ze hebben onlangs darmkanker bij mij ontdekt.” Ik schrik. Hoe erg is het? “Het is erger dan ze dachten. Het is uitgezaaid door mijn hele lichaam. Ze kunnen niks meer voor me doen. Ik heb nog een paar maanden.” John glimlacht terwijl hij dit zegt, maar ik zie het verdriet in zijn ogen.

Ik weet niet wat ik moet zeggen. Ik grijp hem bij zijn arm en ben stil. Ik moet denken aan die keer toen we samen in Schotland zaten en hij net die levensveranderende ontmoeting met Jezus had gehad. Toen hebben we ook een hele tijd samen stil gezeten. Zo zitten we als oude vrienden in zijn woonkamer.

21. Ga jonge leiders coachen!

 

Het is inmiddels 2029. Als John deze week een avondje bij mij thuis op bezoek is, vertelt hij me dat een jonge charismatische gemeente hem gevraagd heeft of hij voorganger in hun gemeente wil worden.

Ik schrik er een beetje van. “Weten ze van je achtergrond?” John vertelt me dat dit voor hen geen bezwaar is. “Ze geloven dat ik vergeven en hersteld ben en zouden me graag hebben.” Ik weet het niet. Maar het is John’s leven…

“Wat heb je ze gezegd?” vraag ik. “Ik doe het niet. Om eerlijk te zijn durf ik het gewoon niet. Ik ben te bang dat ik niet om zou kunnen gaan met die positie. Oh, ik weet dat ik de taak wel aankan. Ik weet dat ik deze gemeente zou kunnen laten uitgroeien naar een grotere gemeente en hen een eind verder op weg zou kunnen helpen. Maar ik weet niet of ik dit samen met Jezus kan doen. Ik ben te bang dat als ik weer een podium op ga en invloed krijg, ik terugval in de oude patronen van de andere John. Dat John het zonder Jezus gaat doen en gaat manipuleren en domineren. Weet je, Matthijs. Ik ben tot het punt gekomen dat ik liever bang ben om zonder Jezus op te trekken, dan dat ik moet functioneren in de gaven en talenten die God mij heeft gegeven. Ik weet dat dit misschien tegenstrijdig klinkt. Maar soms is het beter om samen met Jezus ‘nee’ te zeggen tegen een geweldige bediening die je misschien op het lijf geschreven is, dan om zelfs maar het risico te lopen iets van Jezus kwijt te raken.”

20. Het einde van de Joy-gemeente

 

Het is 2026. John heeft zijn leven weer op de rails, maar met de Joy-gemeente gaat het niet zo goed.

Als ik vandaag mijn laptop open, stromen de persberichten binnen. De Joy-gemeente in Amstelland heeft zichzelf opgeheven! De stichting is failliet. Nadat John als senior pastor was afgezet, werd Annelies aangesteld als de nieuwe voorganger van de gemeente. Erik, de jonge aanbiddingsleider werd haar rechterhand. Twee jaar later trouwden ze en trok Erik bij Annelies in de villa in Blaricum in. De gemeente haalde echter niet meer zoveel bezoekers als in de tijd van John.

Direct na de val van John raakte Joy al een derde van haar leden kwijt. Sindsdien kwamen er maandelijks minder bezoekers. Dit had logischerwijs een grote invloed op de betalende kern. Vanwege hun nieuwe gebouw had de gemeente een enorme hypotheek. Minder gemeenteleden moesten nu maandelijks hetzelfde bedrag ophoesten. De televisiebediening ‘Time for Joy’ werd als eerste gestopt. Maar dit kon het tij niet keren.

“Annelies en Erik verhuizen naar Amerika. De bestuursleden van stichting Joy worden hoofdelijk aansprakelijk gesteld voor alle schulden.”

Nu, vijf jaar na de val van John, moest het gebouw met winst verkocht gaan worden, maar niemand wilde het kopen. Een grote televisieproducent toonde interesse, maar voor veel minder dan zij er oorspronkelijk voor hadden betaald. Annelies en Erik zagen de bui al hangen en namen plotseling ontslag. Ze verkochten heel snel de villa in Blaricum en de woning in Portugal en verhuisden binnen twee maanden met hun tweetjes naar de Verenigde Staten, waar ze een prachtige woning aan de kust kochten. De kinderen waren toch al het huis uit. Annelies en Erik waren financieel helemaal binnen en konden nu ruimschoots gaan rentenieren.

19. Het leven weer op de rails

 

Nu de relatie met zijn ouders is hersteld, probeert John zijn leven weer op de rails te krijgen.

John is alles kwijtgeraakt en wat hij nog niet kwijt was, heeft hij na onze kampeertrip in Schotland teruggegeven. Het was ook geen klein bedrag, bijna anderhalf miljoen euro. De afgelopen weken is hij bij veel van zijn ‘slachtoffers’ op bezoek geweest om hen vergeving te vragen en hen zo goed als het nog kan financieel te vergoeden. Nu heeft hij echt niks meer. Om zijn woning in Amsterdam te kunnen aanhouden en in zijn onderhoud te voorzien, heeft hij dringend een baan nodig.

Het liefst zou John werken in een christelijke functie. Dit is wat hij gewend is. Maar een nieuwe baan in de evangelische hoek van ons land kan hij volgens mij wel schudden. Iemand die zo gevallen is als John, is afgeschreven. Zelfs al heeft hij een werkelijk herstel meegemaakt. In de charismatische hoek ligt het gelukkig net wat anders. Ik weet niet waarom, maar mensen zijn hier eerder geneigd om iemand een tweede kans te geven. John kan directeur worden van een kleine charismatische uitgeverij in Barneveld. Het is niet echt wat hij wil, maar het is het beste wat hij kan krijgen. John geeft zijn woning in Amsterdam op en verhuist naar de Veluwe.

“Hoe kun je nu een relatie aangaan met je psychologe? vraag ik hem.”

In Schotland heeft hij mij verteld dat hij gesprekken wilde aangaan met een christelijke psycholoog om nog een aantal dingen uit zijn verleden door te spreken en te verwerken. Hij houdt zijn woord en neemt contact op met een christelijke psychologe in Ede. Een paar maanden later belt hij mij op dat hij goed nieuws heeft. Hij heeft een nieuwe vriendin. Iemand die helemaal bij hem past. Ze is ook christen en samen gaat dit het helemaal worden. Ik ben enthousiast voor hem totdat hij mij vertelt dat zijn nieuwe vriendin zijn christelijke psychologe is. “Hoe kun je nu een relatie aangaan met je psychologe?” vraag ik hem. John vertelt mij dat ze pas nadat de sessies met haar geëindigd waren een relatie hebben gekregen, dat ze er goed over hebben nagedacht, maar dat ze het allebei willen proberen. Hij is zo gelukkig!

18. Een heftig bezoek aan Johns moeder

 

Een paar dagen na onze trektocht in Schotland belt John me op. Hij heeft telefonisch contact gehad met zijn moeder en heeft een afspraak met haar gemaakt. Zoals beloofd ga ik met hem mee.

Ik ben met mijn eigen auto gekomen. Johns moeder woont in grote seniorenflat in Zeist. Als ik parkeer, staat John er al met zijn auto. John is heel zenuwachtig, dat is aan alles te zien. We wandelen samen naar de flat. John is hier nog nooit geweest. In de tijd dat hij nog contact met zijn ouders had, woonden ze nog in Amstelveen. Een paar jaar geleden, voordat zijn vader overleed, zijn ze naar Zeist verhuisd.

Johns moeder woont op de zevende verdieping. Ze heeft via de intercom de deur van de flat al voor ons opengedaan. Als we boven uit de lift stappen, staat Johns moeder al te wachten. Huilend vallen de twee elkaar om de hals. Ik sta er een beetje schaapachtig bij. Snikkend als een kind omhelst John zijn moeder. Keer op keer hoor ik hem fluisteren: “Mam, het spijt me zo. Het spijt me zo.” Zijn moeder strijkt zijn haren en fluistert: “Het is goed zo, jongen.” Als na een paar minuten het heftigste van de ontmoeting eraf is, neemt zijn moeder John aan de hand mee het huis binnen, de woonkamer in. Ik volg op een afstandje.

Voordat we de kans krijgen om te gaan zitten, haalt zijn moeder een envelop uit de lade. “Dit is een brief van je vader. Hij was er zo zeker van dat je op een dag hier terug zou komen. Hij heeft mij op zijn sterfbed doen beloven dat ik je deze brief zou geven op het moment dat je hier terug zou komen. Hij is voor jou. Zo!” Het lijkt of er een grote last van haar afvalt. “Hebben jullie trek in koffie?” John en zijn moeder raken in een diep gesprek. Ik drink mijn koffie op en neem afscheid met de smoes dat ik nog een andere afspraak heb. Hier hoef ik verder niet meer bij te zijn.

17. Aan het einde van de lijn

 

John heeft me verteld dat hij in totaal 1,2 miljoen euro wil weggeven aan mensen die hij de afgelopen jaren financieel heeft gemanipuleerd. Maar er is nog iets wat hem niet lekker zit…

Als we ‘s morgens opstaan, zijn onze tenten bevroren en liggen er rondom allemaal herten te slapen die heel snel wegrennen als ik mijn hoofd uit de tent steek. John stapt een paar minuten later zijn tent uit. Het schemert, maar het belooft een heldere dag te worden op Rum. Vandaag gaan we de berg op.

Het is een hele klim, vooral voor twee mannen die binnenkort vijftig worden en allebei ‘iets’ te zwaar wegen. Gelukkig kunnen we onze bagage en rugzakken in de tent laten liggen. Hier komt vandaag toch niemand meer langs. De bergen op Rum zijn ongeveer een kilometer hoog, maar omdat je op zeeniveau begint, is het toch nog een hele klim. De zonsopgang op de top halen we niet meer. Halverwege de berg komt de zon over het eiland Mull op. Om een uur of acht in de ochtend staan we op de eerste top.

Dit is de enige plek op het eiland waar mobiel bereik vanaf het vaste land is. Ik gebruik de gelegenheid om uitgebreid met Jessie te spreken, terwijl John stil zit te genieten van het uitzicht. Na Jessie bel ik mijn dochter Sanne op die onlangs getrouwd is en in nu Engeland woont. Na Sanne is mijn zoon Ben aan de beurt die voor zijn studie doordeweeks in Groningen op kamers woont. John zit daar maar te zitten, terwijl ik al mijn telefoontjes afwerk. Als ik eindelijk neerleg, komt er ook nog eens een tiental sms’jes binnen van mijn vrienden, collega’s en van mijn ouders.

“Johns mobiel blijft leeg. Ik schrik van het contrast. Dat betekent het dus om alles kwijt te zijn geraakt.”

Johns mobiel blijft leeg. Ik schrik van het contrast. Dat betekent het dus om alles kwijt te zijn geraakt. Ik ga naast hem zitten. Hij biedt mij een halve snicker aan. “Dat waren een hoop sms’jes.” “Ja, zelfs mijn ouders wilden even dag zeggen.” “Weet je dat ik al 24 jaar geen contact meer heb gehad met mijn ouders? Het is niet dat zij het niet geprobeerd hebben, maar ik heb mede onder invloed van Annelies al het contact met hen geweigerd. Ach, ik moet me niet achter Annelies verbergen. Je weet dat ik mijn vader als voorganger heb afgezet.”

16. Een hoop geld om kwijt te raken

 

Op Canna hebben John en ik allebei een confronterende ontmoeting met Jezus gehad. Hierdoor is er een nieuwe verbroedering ontstaan. Dan neemt John een onverwacht besluit…

Vanaf die avond verandert onze relatie. We zijn op Canna allebei met onze duistere kant geconfronteerd en hier zowel gebroken als meer geheeld uitgekomen. Er is een verbroedering ontstaan die moeilijk onder woorden is te brengen. Misschien zijn we wel voor het eerst in onze twintigjarige relatie echt vrienden aan het worden.

De volgende dag vertrekken we met de ferry naar het woeste bergeiland Rum. Het is een lange dagwandeling van de aanlegplek langs het dorpje door het midden van het eiland naar het mausoleum. Het mausoleum is de plek waar de eerste graaf van Rum samen met vrouw en dochter begraven ligt. Het is een bizar gezicht. Een groot marmeren gebouw op zo’n uiterst afgelegen plek.  Het is hier prachtig wild met de woeste bergen op de achtergrond. Ik kan me voorstellen dat dit de favoriete plek van de graaf op het eiland was.

We zetten onze tentjes op langs het riviertje. Het is nog steeds prachtig weer. Na het eten gaat John op de rotsen boven de baai zitten schrijven. Hij zit hier wel een paar uur. Ik probeer mijn nieuwsgierigheid te bedwingen en schrijf zelf wat in mijn dagboek. Maar mijn nieuwsgierigheid wint het toch. Ik kook water voor twee koppen thee en ga met twee hete mokken richting John. John hoort me niet komen. Hij schrikt als ik ineens achter hem sta. “Thee?” vraag ik hem. John knikt en ik ga naast hem zitten.

“John laat mij een lijst met namen en bedragen zien. ‘Ik wil al mijn geld gaan weggeven.’ ‘Al je geld?’ vraag ik hem verbaasd.”

Als ik hem vraag wat hij aan het schrijven is, laat hij mij een lijst met namen en bedragen zien. “Toen je me eergisteren confronteerde met al die mensen die ik volgens jou financieel uitgebuit en gemanipuleerd had, deed ik dat af als onzin. Maar Jezus liet me gisteren zien dat ik inderdaad misbruik van mensen heb gemaakt. Hij heeft mij zelfs hun gezichten en verdriet laten zien. Annelies en ik hebben bij een aantal van hen veel kapot gemaakt.” Ik knik en weet even niet wat ik moet zeggen. “Ik wil al mijn geld gaan weggeven.” Al je geld? vraag ik hem verbaasd. “Ik wil opnieuw beginnen. Ik wil opnieuw leren om samen met Jezus te gaan leven en Hem te gaan vertrouwen. Vandaar die bedragen.” John laat me de lijst zien. Er staan zo’n vijftig namen op met daarachter bedragen van vijfduizend tot vijftigduizend euro. Ik doe een snelle rekensom en zie dat het bij elkaar op ongeveer 1,2 miljoen euro uitkomt. Wil hij dat echt allemaal weggeven? Zou hij dan nog wel wat overhouden? Het is een hoop geld om kwijt te raken…

15. Makkelijk is dat, zo’n ontmoeting met Jezus

 

Samen met John kampeer ik op Canna, een wild en vrijwel onbewoond eiland voor de kust van Schotland. Zal onze ruzie van de vorige dag worden bijgelegd?

‘s Morgens om vijf uur ben ik klaar wakker. Het eerste waar ik aan denk is onze ruzie van gisteravond. John is niet met zijn tentje ergens anders gaan staan, maar gewoon zonder te praten vroeg zijn nest ingedoken. De zon is al op. Hier in het noorden van Schotland zijn de nachten kort. Ik besluit om nog een uurtje te blijven liggen, maar om zes uur heb ik het echt gehad. Vanuit de tent van John klinkt geen enkel geluid. Ik fluister een paar keer zijn naam, maar hij is nog niet wakker. Ik trek mijn schoenen aan en besluit Compass Hill te beklimmen.

Dit is een van de hoogste punten van het eiland. Een berg vol ijzer, zodat je kompas alle kanten opdraait. Het is geen moeilijke klim. De rotswanden aan de zijkant van de berg zitten vol met broedende vogels die af en aan vliegen. Honderden papegaaiduikers zie ik.

“John huilt minutenlang. Ik sla mijn arm om zijn schouder en laat hem uithuilen.”

Ik raak de tijd een beetje uit het oog, en als ik uiteindelijk weer bij onze tentjes aankom is het veel later dan ik had gepland. Zo te zien is John op. Zijn tent staat open, maar ik zie hem niet. Waar zou hij zijn? Ineens zie ik hem in de verte op de rotsen zitten, uitkijkend over de baai. Als ik naast hem ga zitten, zie ik dat hij rooddoorlopen ogen heeft. Hij heeft gehuild. Ik weet niet wat ik moet doen, dus ga ik maar in stilte naast hem zitten. Zo zitten we wel een half uur.

“Ik heb vannacht Jezus ontmoet.” Terwijl John dit zegt, draait hij zich om en kijkt mij aan. “Jezus was hier vannacht op het eiland. Hij was hier de hele nacht. Hij heeft mij alles vergeven.” Ik zie John stralen terwijl hij het zegt. Gelijk schiet er van alles door mijn hoofd. “Zo gemakkelijk kom je er niet vanaf, mannetje. Het is wel heel kort door de bocht om nu in één keer te gaan claimen dat Jezus alles vergeven heeft. Zo kan ik dat ook.” Ik merk dat ik vanuit mijn cynisme een aantal lelijke opmerkingen wil maken, maar ik houd me nog net in. Gelukkig kan John niet in mijn hoofd kijken.

14. Wildkamperen in Schotland

 

Ik heb John toegezegd dat hij mee mag op retraite naar Schotland. Maar heb ik daar wel goed aan gedaan?

In de vertrekhal van Schiphol ontmoet ik John op de afgesproken tijd. Hij heeft van de week al zijn spullen nieuw gekocht. Met allebei een rugzak van net onder de twintig kilo worden we ingecheckt. We vliegen naar Glasgow, waar we de bus naar de Schotse Hooglanden nemen. In het stadje Fort William moeten we overstappen op een boemeltreintje naar het havendorpje Mallaig, waar we morgen op de ferry stappen.

Met een fish en chips onder de arm en onze loodzware rugzakken op de rug rennen we naar het station om op tijd voor de trein te zijn. Hijgend lopen we de coupé in. “Dit heb ik in jaren niet meer gedaan,” puft John. Terwijl we onze tassen wegleggen en plaats nemen op de bank, komt er een meisje tegenover ons zitten. Ik zie John kijken. In het vliegtuig zat hij ook al te flirten met de stewardess. Het irriteert me. Ik probeer hem af te leiden voordat hij ook met haar gaat flirten, maar John laat zich niet afleiden. Hij biedt haar zijn patat aan en flirt openlijk met haar. Als ze even later de coupé verlaat, kijkt John haar fluitend na. “Zag je wat voor lekker kontje ze had!”

Het is net alsof ik met een tiener op reis ben. Waar ben ik aan begonnen? Het lijkt wel of hij het helemaal heeft opgegeven om zich als een volwassen geestelijke man te gedragen. Het is alsof hij zich helemaal laat gaan. Alsof het toch een verloren zaak is. Wat zou er in hem omgaan? We hebben van tevoren afgesproken dat er tijdens onze reis niet gedronken zal worden, maar als ik hem zo mee maak, weet ik niet of hij zich er aan kan houden. Gelukkig gaan we naar twee onbewoonde eilanden waar geen vrouwen of drank te vinden zijn. Ik hoop de komende dagen een aantal goede gesprekken met hem te hebben.

“John haalt zijn schouders op. Ben jij altijd zo braaf dan? Kijk jij nooit naar andere vrouwen? Denk jij dan niet hoe het zou zijn om…”

Als we om half twaalf ‘s nachts in Mallaig aankomen, stort het van de regen. In het dorpje is geen camping waar we onze tent kunnen opzetten. Onze boot vertrekt over zeven uur. We vinden een afdakje van een school waar we net droog kunnen liggen. John mag in zijn slaapzak tegen de deur liggen. Hier ligt hij het meest beschermd. Ik lig aan de buitenkant. Zo nu en dan draait de wind en word ik nat van de regen. Ik duik diep in mijn slaapzak. John valt al snel in een diepe slaap. Ik kan niet slapen. Heb ik een geweldige fout gemaakt om John op sleeptouw mee te nemen?

13. Een bizarre ontmoeting in Amsterdam

 

Het is 2020. Ik ben naar Amsterdam gereisd om te zien hoe het met John is. Ik weet niet of hij thuis is en of hij mij wel wil zien.

Ik sta voor de deur van zijn flat in Amsterdam. Het was gemakkelijk te vinden. Als ik aanbel, doet John verrast de deur open. Deze keer is er geen grote hug of een stralende glimlach. Het is een jaar geleden dat ik John voor het laatst tegenkwam op een studiedag. Wat is hij oud geworden. Hij heeft een baard van een paar dagen. Hij geeft mij een koele hand. “Wel Matthijs, wat een verrassing! Wat kom je doen?”

Ik ruik drank in zijn adem. Het is half tien ‘s ochtends. In de gang achter hem zie ik een stapel lege drankflessen liggen. “Kom je me uitlachen? Zien hoever ik gevallen ben?” John draait zich om en wijst naar de lege flessen in de gang. “Ik ben hier omdat ik bezorgd om je ben.” Hij lijkt me niet te horen. “Kom je me vertellen hoe slecht ik wel niet ben?” “John, wie is daar?” Een Surinaamse vrouw in een string en een doorzichtige bh komt naar de deur gelopen. “Selina, het is tijd om te gaan.” Ze protesteert nog eventjes, maar trekt zich dan snel terug in een kamer.

“Zie ik je snel weer?”, hoor ik haar in zijn oor fluisteren. John knijpt haar in haar billen. “Ik bel je…”

“Waarom was je hier ook alweer? Kom binnen.” Selina komt aangekleed de gang in lopen. John lijkt haar wat geld in de hand te duwen. Ze buigt zich naar John “Zie ik je snel weer?”, hoor ik haar in zijn oor fluisteren. John knijpt haar in haar billen. “Ik bel je…” Ik merk dat ik verbijsterd ben. Er schiet van alles door mijn hoofd “Zou ik het goed gezien hebben? Ik ben niet naïef, maar het verbaast mij dat dit zich zo open en bloot voor mij afspeelt. Is John zo gezonken dat hij niet meer de schijn hoeft op te houden?” Als Selina de deur achter zich dichttrekt, knikt John met zijn hoofd richting een deur. Ik volg hem de woonkamer in.

12. De onvermijdelijke val...

 

Het is 2019. Johns vader overlijdt en kort daarop begint John een affaire. Hoe zal Annelies reageren? En de gemeente?
 
In het jaar dat John 48 wordt, overlijdt zijn vader. John heeft al jaren geen contact meer met zijn ouders gehad. Eigenlijk al niet meer sinds hij zijn vader 24 jaar geleden als voorganger afzette. Zijn vader heeft het wel jarenlang geprobeerd met brieven, kaartjes en telefoontjes. Maar John heeft elk contact vermeden. Nu is zijn vader dood. De man voor wie hij zich al die jaren had willen bewijzen en die hij uit zijn leven had gebannen, is niet meer. Later zal John mij vertellen dat dit moment een keerpunt in zijn leven is geweest. Zoals hij het zelf verwoordde: de aftakeling was begonnen.

In de gemeente begint John steeds meer de druk te voelen van Erik, de jonge aanbiddingsleider. Erik heeft net twee jaar een opleiding gevolgd in hun moedergemeente in Colorado en is daar een beschermeling van senior pastor Michael geworden. Elke keer als John naar Erik kijkt, ziet hij in hem de tomeloze ambitie om zelf senior pastor te worden. Het liefst zou hij Erik uit de gemeente zetten, maar hij vreest de reactie van pastor Michael. Annelies ziet Erik trouwens wél helemaal zitten. John begint zich machteloos en onzeker te voelen.

11. De leider als mannetjeshert

 

Het is 2015. John komt met ‘Time for Joy’ op de landelijke televisie. Nathan, voorganger van een ’emerging’ gemeente in Amstelland, zet me aan het denken over Johns leiderschap.

De regionale televisie-uitzendingen van de diensten van de Joy-gemeente gaan nationaal. John komt nu wekelijks op de landelijke televisie. Elke zondagmorgen van tien tot elf kan heel Nederland op RTL12 kijken naar ‘Time for Joy’ met als hosts John en Annelies. Wat dit de gemeente per week aan zendtijd kost is onbekend, maar op de forums en blogs op internet wordt er druk over gespeculeerd.

John heeft nu een landelijke positie als evangelisch leider. Maar wat wil je met een gemeente van bijna tweeduizend bezoekers. Hij is bestuurder van meerdere evangelische stichtingen en verenigingen. Het gaat hem ogenschijnlijk goed af. Maar ik ben er niet gerust op. Dit moet eens verkeerd gaan aflopen. Wie in de gemeente en wie in evangelisch Nederland kan en durft nu nog tegen John op te staan? Veel van de mensen die dit in het verleden geprobeerd hebben zitten nu afgebrand thuis. Johns oudstenraad zit vol ja-knikkers. Niemand stopt de vervorming die onbewust over de jaren heen is opgetreden. Als ik John ontmoet op bijeenkomsten van leiders wordt er heel wat met elkaar afgehugd, maar zal John nog echte vrienden in zijn leven hebben? Mensen die John mogen zeggen wat ze denken en vinden, die hem kunnen afremmen en bijsturen? Ik ben bang van niet! Het moet een eenzame wereld zijn aan de top van het succes.

Ik ben zelf net voor de tweede keer in mijn leven door een serie supervisiegesprekken gegaan. Ik heb me opnieuw verbaasd over de blinde vlekken in mijn werk, de vervorming in mijn bediening en motivatie. Ik heb heel wat moeten bijsturen. Zou iemand als John zich durven openstellen voor supervisie? John inschattende is hij nog steeds onzeker. Ik ben bang dat hij nog steeds de dwang in zich heeft om zich te willen bewijzen ten opzichte van zijn vader; dat hij een leegte probeert te vullen met succes.

“Waarom moet een man zich verhogen ten opzichte van een ander? En wat moet mijn houding tegenover hem zijn?”

Het is 2017. Jessie en ik organiseren een avond bij ons thuis voor mensen die betrokken zijn bij nieuwe vormen van kerk-zijn. We zijn met een groepje van dertig man. Tijdens het eten raak ik in gesprek met Nathan, de jonge voorganger van een nieuwe gemeente in Amstelland. Al snel vertelt hij me dat hij deel is van het voorgangersoverleg in Amstelland en hoeveel moeite hij heeft om hier op een goede manier met John om te gaan. Nathan en zijn vrouw hebben de afgelopen jaren veel ex-leden van de Joy-gemeente opgevangen en hebben zoveel negatieve verhalen gehoord dat hij worstelt om op een gezonde manier met John om te blijven gaan.

10. Bedrogen door de gezalfde

 

Van de Joy-gemeente hebben we een gift van tienduizend euro gekregen voor ons missionaire werk. Als team bespreken we de opties wat we met zoveel geld kunnen doen. Maar hebben we niet te vroeg gejuicht?

Thuisgekomen vertel ik ons team over de geweldige gift die we voor ons werk hebben gekregen. We maken gelijk plannen hoe we dit geld het beste kunnen besteden. We kiezen ervoor om de tienduizend euro te gebruiken om een jaar lang een winkelruimte te huren en hier een blijvende plaats voor ons gebedshuis te creëren, waar we 24 uur per dag en 7 dagen per week kunnen bidden. Vol enthousiasme gaan we op zoek naar een geschikte ruimte.

Twee maanden later is er echter nog geen geld. Ik bel de receptioniste van de Joy-gemeente die mij doorverbindt met Claire, John’s persoonlijke assistente. Claire begroet me enthousiast en belooft dat het geld zo spoedig mogelijk zal worden overgemaakt.

Een maand later komt er een brief. In deze brief vertellen ze hoe blij ze zijn dat ze ons grandioze werk in Den Haag een gift van duizend euro kunnen overhandigen. Een gift van duizend euro is geweldig, maar het is niet de tienduizend euro die ons is beloofd. Inderdaad wordt er diezelfde week nog een bedrag van duizend euro op onze girorekening bijgeschreven.

“Ik voel me bestolen. Hier komen ze niet mee weg! Mensen zijn voor minder dood neergevallen…”

Ik ben verbaasd. Ik zou toch zweren dat ze me een cheque van tienduizend euro hadden gegeven. We kijken het na op internet. De gemeente Joy heeft een website waarop je al haar diensten kunt bekijken. In het archief is de dienst waar ik ben geweest al snel gevonden. Ja, er staat zeker wel tienduizend euro en geen duizend euro op de cheque. Ik ben dus toch niet gek! Ik voel me bestolen. Jessie, mijn vrouw probeert me te overtuigen dat ik het moet laten gaan, maar hier komen ze niet mee weg. Voor de gemeente en de lokale televisie iedereen laten zien dat ze tienduizend euro gaan geven, en dan negenduizend euro achterhouden. Mensen zijn voor minder dood neergevallen…

9. Een gift van tienduizend euro!

 

Het is 2013. Naar aanleiding van een uitgebreid artikel in het EO-programmablad Visie over ons missionaire werk in Den Haag, heeft John me uitgenodigd om in de Joy-gemeente wat te komen vertellen.

Deze week gebeurt er van alles tegelijk. Met ons gemeentestichtende en missionaire project staan we op de omslag van het EO-programmablad Visie. Zoveel publiciteit heeft ons werk nog nooit gehad. We krijgen veel reacties uit het hele land. Een van deze reacties is een onverwacht telefoontje van John. “Ik zag je van de week in de Visie staan. Gefeliciteerd! Wat een geweldig project! Wat zou je ervan vinden om aanstaande zondag in onze dienst wat over je werk te komen vertellen? We zouden graag aandacht aan jullie mooie werk geven. Heb je hier tijd voor?”

Ik antwoord hem dat ik graag wil komen. We praten nog even over koetjes en kalfjes en spreken af dat ik er om 9 uur zal zijn. De dienst begint pas om 11 uur, maar dan is er genoeg tijd om nog te schminken en alles door te spreken met de regisseuse.

Die zondag ben ik ruim op tijd bij het Joy-gebouw in Amstelland. Deze keer moet ik niet bij de grote hoofdingang zijn, maar bij de achteringang. Als ik de auto parkeer en naar de deur loop, zie ik daar de twee bekende bordjes al staan. Ook hier hebben pastor Annelies en pastor John hun eigen parkeerplaats. Aan twee hele dure auto’s te zien, zijn ze er allebei al.

“Annelies straalt perfectie uit. Ze draagt een duur mantelpakje met perfect gekapt haar en in het oog springende sieraden. Volgens mij heeft ze zelfs een borstvergroting laten doen.”

In de hal word ik ontvangen door een receptioniste achter een eikenhouten bureau. Annelies komt me halen. Wat is ze veranderd in de afgelopen twintig jaar. Zolang is het alweer geleden dat ik bij hen op bezoek was in hun flatje naast de oude kerk, en moet je haar nu zien… ze straalt perfectie uit! Terwijl ze met kleine snelle pasjes op me toe komt lopen, neem ik haar snel in me op. Ze draagt een duur mantelpakje met perfect gekapt haar, vuurrode nagels en een aantal in het oog springende sieraden. Het zou me niets verbazen als de sieraden ‘echt’ zijn. Zo te zien heeft Annelies de afgelopen jaren ook een aantal schoonheidsoperaties laten doen. Meerdere botox-behandelingen, misschien zelfs wel een borstvergroting; hoewel ik daar als christelijke man misschien niet teveel bij stil zou moeten staan.

8. Doe ik het met liefde?

 

Het is 2010. Ik ben een weekend weg met mijn dochter Sanne. Tijdens een wandeling vertel ik haar over John.

Ik ben een weekend weg met mijn dochter Sanne die dit jaar twaalf is geworden. Tijdens een boswandeling op de Veluwe vertel ik haar over John. “Waarom volg je hem?” vraagt ze me. Een goede vraag. “Omdat zijn succes me intrigeert. Ergens zou ik ook wel zo succesvol willen lijken,” vertel ik haar, terwijl ik denk: waarschijnlijk ben ik gewoon jaloers.

“Wat heeft hij dan?” Het rijtje flitst door mijn hoofd: Een gemeente met 1300 leden, landelijk aanzien, mensen die hem op handen dragen en blindelings volgen, een losstaande villa in Blaricum, een huis in Portugal, een fortuin op de bank, een Mercedes, een BMW en een persoonlijke assistente. Bij dat laatste krijg ik altijd een beeld van Meg Ryan op haar mooist, maar ik heb zijn persoonlijke assistente nog nooit gezien. Misschien is het wel een gepensioneerde zuster…

7. Een omstreden artikel in Uitdaging

 

Het is inmiddels 2009. De jonge organisatie Vuur haalt geloofsgenezer Rod Medley naar Nederland. John verzet zich tegen deze nieuwe beweging.

Vuur, een organisatie van jonge charismatici, haalt Rod Medley, een Amerikaanse geloofsgenezer, naar Nederland. Twee maanden lang huren ze Ahoy af. Duizenden christenen uit allerlei kerken in Nederland komen hier avond na avond op af. Er zijn claims van genezingen. Net als bij de Toronto Blessing vijftien jaar geleden gebeuren er allerlei manifestaties. Mensen vallen, schudden, lachen, gillen, brullen, huilen. Voor de deelnemers lijkt het een groot feest.

Tot mijn verbazing is John een van de meest uitgesproken tegenstanders van deze beweging. Hij verbiedt zijn gemeenteleden om naar deze avonden te gaan. Ik vermoed dat maar weinigen van hen daadwerkelijk geweest zijn, terwijl het voor de honderden ex-leden van Joy die wél gingen, waarschijnlijk een grote reünie was. In een lang artikel in het blad Uitdaging schrijft John over de gevaren van het gedachtengoed van organisaties als Vuur die Rod Medley naar Nederland halen. Ze trekken gemeenteleden weg naar de ontmoetingen in Ahoy. Hij schrijft over mensen die de kerk als afgedankt zien en enthousiast zijn over emerging churches, hoe dit allemaal ten koste gaat van de bestaande kerken die veel mensen kwijtraken. Hij beschrijft de gevaren van de uitingen op deze bijeenkomsten en zet vraagtekens bij de claims van Rod Medley.

“De redactie van Uitdaging wordt overstelpt met ingezonden brieven. Ook veel ex-leden van Joy komen met hun verhalen over misbruik en manipulatie.”

Er komen veel reacties op dit artikel. De redactie van Uitdaging wordt overstelpt met ingezonden brieven. Dat is sinds Roeper, een van haar vaste columnisten, aangaf te willen stoppen met schrijven, niet meer voorgekomen. Drie maanden achter elkaar worden er twee volle bladzijden met ingezonden brieven aan dit artikel gewijd. De reacties liegen er niet om. Er zijn boze brieven vanuit de emerging hoek van mensen die niet vergeleken willen worden met de werkwijze van Vuur. Er zijn briefschrijvers die in Rod Medley de sleutel tot de opwekking in Nederland zien en die John waarschuwen om niet aan de gezalfde des Heren te komen – waar had ik dit toch al eerder gehoord? Een aantal brieven gaat over de misleiding die achter Rod Medley zit en hoe de duivel hierdoor de gemeente in Nederland kan misleiden. Het valt me op dat er geen enkele verdedigende brief vanuit Vuur zelf komt. Dit vind ik knap van ze.

6. Nederlands meest luxe kerkgebouw

 

Het is inmiddels 2008. De Joy gemeente opent een nieuw kerkgebouw en ik ben uitgenodigd om er bij te zijn.

Op het industrieterrein net buiten Amstelland heeft de gemeente Joy een nieuw gebouw laten bouwen. Het hele project heeft 28 miljoen euro gekost, maar daarmee hebben ze dan ook een van de meest vooruitstrevende kerkgebouwen in Nederland met een zaal waarin wel vierduizend mensen kunnen. Het hele leiderschap van evangelisch en charismatisch Nederland is uitgenodigd om bij de officiële opening te zijn. Ook ik heb een uitnodiging ontvangen. Senior pastor Michael van de Life gemeente in Colorado, waaraan Joy verbonden is, gaat de opening verrichten. Ik twijfel nog even of ik zal gaan, maar ik ben te nieuwsgierig. Dit wil ik zien!

Ik ben niet gauw onder de indruk van een gebouw, maar dit is toch wel heel bijzonder. We worden ontvangen door gemeenteleden die ons in groepjes van tien een rondleiding door het gebouw geven. De hoofdingang blijkt helemaal van marmer te zijn. In de ontmoetingshal, waar gemakkelijk achthonderd mensen terecht kunnen, is een Starbucks-achtig restaurant, waar je kunt dineren. Er is een hele grote boekwinkel, misschien wel de grootste evangelische boekwinkel in ons land. Ik bezoek tientallen kantoren, een speelruimte voor de kinderen waar een indoorspeeltuin niet voor onder doet, een tienercafé met alles erop en eraan.

“We naderen het machtscentrum van de kerk: de beide kantoren van pastor John en Annelies. De luxe straalt er van af.”

We gaan langs meerdere kinderruimtes. Dan komen we bij de zij-ingang. Hier zit een secretaresse achter een prachtig eikenhouten bureau. We naderen het machtscentrum van deze kerk. We lopen een gang door en komen uit in de beide kantoren van pastor John en Annelies. Het lijkt wel het kantoor van de directeur van een groot bedrijf. De luxe en macht straalt ervan af.

De roep vanuit de valkuil - een verdiepend artikel

Een aantal jaar geleden zijn we in het nieuws verschillende keren opgeschrikt door iemand die grote valkuilen in een bos groef. Hij plaatste lange scherpe pinnen in de valkuil met als doel het slachtoffer zoveel mogelijk te verwonden. Hierna werd de valkuil afgedekt, in de hoop dat iemand er in zou stappen. Gelukkig zijn echte ongelukken tot nog toe uitgebleven, maar ‘wat een zieke geest’ zou je zeggen. Wie doet nu zoiets?

De realiteit is dat er in het leven van ons allemaal door anderen valkuilen zijn gegraven. Meestal niet door bad-guys die ons expres willen verwonden, maar door mensen dichtbij, die het heel goed menen, maar die vanwege hun eigen gebrokenheid niet anders kunnen handelen.

Iedereen heeft valkuilen: diepe, onvervulde behoeften

Een valkuil kan al heel vroeg beginnen. Bijvoorbeeld in de baarmoeder, als een kindje emotioneel door zijn moeder wordt verstoten. Je kunt denken aan een baby die zich in de eerste maanden van zijn of haar leven niet kan hechten aan de moeder. Een zoontje, dat opgroeit met een afwezige of een afwijzende vader. Kinderen die misbruikt worden door kennissen of familieleden. Onveiligheid en onzekerheid in huis. Kinderen die nooit weten wanneer ze veilig zijn. Worden ze vandaag weer geslagen? Is moeder weer dronken? Misschien is er ziekte of overlijden in de naaste omgeving. Misschien worden ze emotioneel verwaarloosd. Kinderen die op school gepest worden, die er systematisch niet bijhoren, waar voortdurend hele negatieve dingen over worden uitgesproken. Kinderen die er aan de buitenkant volledig normaal uitzien, maar die van binnen een of meerdere valkuilen in hun leven hebben. Zelf ben ik van mening dat niemand zonder valkuil is.

5. Onder wiens bedekking sta je?

 

Ik heb wat moeite gedaan om het contact met John te onderhouden, maar erg soepel gaat het niet. Ik krijg geen mailtje van John terug. Ik ga niet wéér proberen om te bellen en hem te spreken te krijgen. Ik ga verder met mijn eigen leven.

In de vijf jaar die volgen droogt de nieuwsstroom rond John en zijn gemeente een beetje op. Oh, ik hoor nog wel van die verhalen… Hij zou zijn beide kinderwerksters en andere stafleden het minimumloon betalen, terwijl hij en Annelies samen duizenden euro’s aan salaris per maand uit de gemeente halen. Ik hoor dit verhaal van een bevriende voorganger uit Hoorn. “Van hun hongerloontje moeten ze nog hun tienden en extra betalen ook,” zegt hij. “Ze houden niks over. Ik heb er nog over nagedacht om hen anoniem financieel te ondersteunen. Maar alles wat ze extra krijgen, gaat waarschijnlijk toch zo naar de gemeente. En ik ga die gemeente niet ondersteunen!”

4. Een lelijk eendje

 

De Joy gemeente is over de afgelopen tien jaar uitgegroeid naar meer dan duizend leden. John heeft succes! Ik merk dat John en Annelies een aantrekkingskracht op me hebben. Iets in me wil precies zijn zoals hen.

Na John vijf jaar niet te hebben gezien, kom ik hem onverwachts weer tegen. In oktober 2001 ga ik naar een landelijke ontmoetingsdag over eenheid in de stad. Plotseling hoor ik mijn naam roepen. Als ik me omdraai, komt John met grote stappen op me af en geeft me een grote hug. Hij ziet er goed uit. Hij zit strak in het pak. Zijn haar ziet eruit alsof hij vanmorgen nog naar de kapper is geweest. Hij straalt charisma en succes uit. Hij geeft mij een van zijn stralende glimlachen. Het valt me op dat zelfs zijn tanden stralend wit zijn.

Waarom ik ‘De Gezalfde’ schreef - de bijsluiter

Keer op keer worden we in de christelijke wereld opgeschrikt door goede mannen die vallen. Leiders die een landelijke bediening hebben en dan plotseling van het toneel verdwijnen alsof ze er nooit geweest zijn. Met heel hun ziel hebben ze voor God en zijn zaak gewerkt, maar onchristelijk gedrag bracht hen ten val. Ze worden nu doodgezwegen, hun erfenis wordt onder het tapijt geveegd, hun naam niet meer genoemd.

3. Apostel over Holland

 

Na een bezoek aan de Joy gemeente van John en Annelies, waarbij mijn kritische vragen worden afgekapt – “John spreekt namens God, je moet hem niet in twijfel trekken” – weet ik zeker dat we toch echt op een ander spoor zitten.

Hoewel ik John hierna een paar jaar niet meer zie, blijf ik hem wel volgen via internet, kennissen en christelijke bladen. Het jaar 1995 is een goed jaar voor John. De Toronto Blessing breekt uit in Nederland. John huurt een grote zaal in het centrum van Amstelland en start met interkerkelijke verfrissingsavonden op vrijdag, zaterdag en zondag. Hij is een van de eersten die hiermee begint en christenen vanuit de wijde omtrek komen erop af. Elke avond zit de zaal vol en er gebeurt van alles.

2. Op bezoek in Johns gemeente

 

Na allemaal negatieve verhalen over John en zijn vrouw Annelies te hebben gehoord van een ex-oudste van zijn gemeente, kom ik hem op een dag onverwachts weer tegen.

In de lente van 1994 kom ik John plotsklaps weer tegen op een conferentie in De Bron. We delen nieuwtjes uit en vol trots vertelt hij mij over zijn werk in de gemeente. Hoe de gemeente ‘Joy’ enorm aan het groeien is en dat God hem beloofd heeft dat zijn gemeente de grootste kerk van Amstelland en omgeving gaat worden, een megakerk van wel duizenden leden. Het klinkt zo mooi, zo overweldigend dat ik er even jaloers van word. Mijn eigen werk bestaat uit straatevangelisatie en de afgelopen jaren dat ik dit fulltime doe, heb ik nog nooit iemand tot de Heer geleid. Niet echt een superevangelist dus… En hier is John die vertelt over de vele bekeerlingen en wonderen die God in zijn gemeente aan het doen is. Tjonge, dat wil ik ook.

1. Van aardige jongen naar ‘de gezalfde’

De eerste keer dat ik John ontmoette was in de zomer van 1989, toen we allebei als achttienjarige jongens meededen met de zomeractie van Jeugd met een Opdracht in Amsterdam. John en ik zouden die hele maand juli samen een kamer delen en zo leerden we elkaar kennen. We waren allebei ‘on fire’ voor Jezus en hadden de grootste plannen: wij zouden de wereld voor Jezus gaan veranderen. Hij in Azië, ik in Soedan.

John was een jongen vol charisma, iemand bij wie je je gelijk op je gemak voelde. Hij was vol vuur voor Jezus en hele dagen stonden we op De Dam mensen te vertellen over het evangelie. John kwam uit Amstelland. Zijn vader was daar voorganger van een pinkstergemeente. Helaas klikten John en zijn vader niet. Jaren later zou John me vertellen dat hij als kind altijd het idee had dat hij nooit goed genoeg was voor zijn vader. John was eigenlijk heel onzeker, iemand met een sterk minderwaardigheidsgevoel en een diep verlangen naar erkenning. Maar dat wist ik toen nog niet. Niemand wist dat, zelfs John niet. Wij waren gewoon jongens van achttien die de wereld gingen winnen voor Jezus. Voor een zomer waren we vrienden.

Relisoap: ‘De Gezalfde’

 

De afgelopen weken stond het thema 'leiderschap, heldencultus en machtsmisbruik binnen de kerk' helaas opnieuw centraal. Dit thema is iets wat mij al jaren intrigeert. Hoe kan het toch dat iemand met de beste bedoelingen en liefde voor God iets moois begint en uiteindelijk eindigt met machtsmisbruik en het beschadigen van mensen. Om dit proces voor mezelf uit te werken, heb ik acht jaar geleden op mijn blog een dagboek geschreven over mijn fictieve relatie met John, een jonge charismatische voorganger die uiteindelijk de leider van de meest succesvolle kerk in Nederland hoopt te worden .

Na acht jaar leek het me goed om John opnieuw uit het archief te halen. Nu we in het tijdperk van Facebook en Twitter leven, is er waarschijnlijk een hele lezersgroep die nog geen kennis met John heeft gemaakt.

Even een korte introductie: John geeft leiding aan een kleine pinkstergemeente in Amstelland, maar heeft van God gehoord dat hij de meest succesvolle kerkelijke leider van Nederland gaat worden. Hoe zal het John vergaan in zijn bediening op weg naar een potentiële megakerk met duizenden bezoekers? Beleef het mee in ‘De Gezalfde’, een spannend feuilleton in dagboekstijl.

Eerste aflevering op maandag 20 november. Daarna elke donderdag en maandag een nieuwe aflevering. 

 

Disclaimer: Deze serie is volledig fictief. Hoewel gebeurtenissen zoals beschreven in ‘De Gezalfde’ herkenning zullen oproepen bij mensen die bekend zijn met de mores in bepaalde evangelische en charismatische gemeenten en organisaties in Nederland, berust elke gelijkenis met bestaande personen, gemeenten en situaties op louter toeval. Ook is het niet mijn opzet om met deze serie evangelische en charismatische christenen of kerken op de hak te nemen, maar veel meer dieperliggende dynamieken bloot te leggen.