Post-Evangelische Perikelen

Rob Oudkerk en het overgewicht van de kerk

Vrijdagavond keek ik naar Pauw & Witteman. Daar was Rob Oudkerk te gast. Rob Oudkerk (huisarts en oud-wethouder in Amsterdam) wordt lector 'Leefstijlverandering bij Jongeren' op de Haagse Hogeschool. Oudkerk gaat via het lectoraat onderzoeken hoe overgewicht bij kinderen op zo jong mogelijke leeftijd kan worden aangepakt.

Zaterdag was ik op de dag van ECM over gemeentestichten, waar Teun van de Leer sprak over de verdikking van het kerkbegrip. Deze verdikking begon al in de 2de eeuw na Christus, waarbij er van alles aan de kerk werd gehangen wat er niet bij hoorde. Het gevaar van deze verdikking van de kerk is dat ze te vast wordt. Vernieuwing wordt steeds lastiger. Ze verliest haar missionaire wendbaarheid en kan niet meer goed inspelen op culturele verandering.

Terwijl ik naar Teun luisterde over de verdikking van de kerk, moest ik denken aan een meneer in Amerika die ik op televisie heb gezien. Hij was zo dik dat hij niet meer zijn huis uit kon. Het gevaar van verdikking van de kerk is dat ook zij haar huis niet meer uit kan komen.

Teun had het echter niet alleen over de verdikking van het kerkbegrip, maar ook over de tegenhanger: de verdunning van het kerkbegrip. Ook dit riep gelijk allemaal beelden bij mij op van hele dunne modellen die te mager zijn om nog in Spanje op de catwalk te mogen lopen. Volgens Teun heeft verdunning ook problemen en gevaren. Kerk wordt dan te vluchtig; er is niets op terug te vallen. We gaan dan van hype naar hype, waarbij het wiel elke keer opnieuw moet worden uitgevonden. Bij een te grote verdunning van de kerk wordt het geschenk van traditie te weinig op waarde geschat, waarbij Teun 'traditie' ziet als het levende geloof van de doden in plaats van een dood geloof van de levenden. Dat laatste vond ik een inspirende zin.

Zo zat ik te luisteren naar Teun met beelden van mooie magere modellen in mijn hoofd en dikke vette mannen. Wat een extremen! Misschien dat Rob Oudkerk ook iets voor de kerk kan betekenen...

 

Super verhaal

Dat vind ik nou zo leuk aan bloggen; dat je samen met elkaar in gesprek komt, dat mensen reacties schrijven en soms nog dieper het thema induiken dan waar ik zelf mee begonnen mee. Peter Jansen heeft een super verhaal geschreven als reactie op mijn post van vorige week. Net zoals mijn stuk bevat het diverse diagrammen.

Peter, bedankt! Ik ga het de komende dagen uitgebreid bestuderen. Het is een stuk dat je meerdere keren moet lezen. Je kunt het hieronder downloaden. Wie gaat hier verder op in?

Download de_kerk_op_zijn_smalst.doc

Zo ziet de ideale kerk eruit

Hoewel Daniel niet meer blogt, schrijft hij gelukkig nog steeds goede reacties. Hieronder zijn antwoord op mijn stukje 'de kerk op haar smalst':

"De kerk op haar smalst is misschien wel de kerk op haar grootst en andersom. Al denkend en lezend, al bezig zijnde in de praktijk, al om mij heen kijkend naar voorbeelden en al luisterend naar mensen die al jaren bezig zijn denk ik, hou je vast, dat de ideale kerk (gemeente) er zo uit ziet:

- autenticiteit nastrevend
- Jezus centraal, vasthoudend aan de radicale, bijbelse boodschap, dat wat ons onderscheid van andere religies
- focus op missie (en daarom gevoelig voor de omringende cultuur)
- focus op navolging, heiliging, discipelschap, etc. (impliceert zaken als aanbidding, sociale actie)
- bediening van de sacramenten
- aansluiting bij de Kerk van alle eeuwen en plaatsen
- eenheid in veelzijdigheid; hoewel ik zelf actief ben in een 'doelgroepkerk', geloof ik dat het Lichaam van Christus, zijn Koninkrijk, het beste gerepresenteerd wordt in een gemeente die bestaat uit een veelkleurige mix van jong en oud, rijk en arm, blank en zwart, gothic en hiphopper, etc. Dat moge deels onhaalbaar zijn / lijken, het is wel een mooie visie, die me meer aanspreekt dan huiskerken etc. en die ik bovendien in de praktijk hier en daar zie gebeuren!

Nou, schiet maar."

Artikel 'kerk op haar smalst'

Zaterdag 10 februari 2007 organiseerden wij de 5^de netwerkavond voor mensen die betrokken zijn bij gemeentestichten, emerging church, nieuwe vormen van kerk-zijn en missionair gemeente zijn. Het thema van deze avond was ‘de kerk op haar smalst’. Ik gaf die avond een korte introductie over dit thema, hetgeen tot een redelijk felle discussie leidde. Terugkijkend hierop lag de schuld hiervoor bij mij, omdat ik in mijn presentatie een foute conclusie had getrokken. Ik had namelijk de puristen en de pragmatici als tegenpolen neergezet; hetgeen ze niet zijn.

Benieuwd? Wil je weten waar ik de mist in ging? Wat CV2 en OSF met elkaar te maken hebben? En wat het belang hiervan is voor de kerk van vandaag? Lees dan dit artikel dat ik heb geschreven aan de hand van deze netwerkavond met als thema 'de kerk op haar smalst':

Download de_kerk_op_haar_smalst.doc

Een blije chinees

Gisteravond hadden wij bij ons in de wachtkamer de vijfde netwerkavond. De plaatselijke chinees is tegenwoordig zo blij met ons dat we al in september de kerstkaart van hen ontvangen. Ook gisteren was er weer meer te eten dan we met elkaar konden verplaatsen. Het thema van de avond was 'de kerk op haar smalst' aan de hand van een thesis van Teun van der Leer. Die je via deze link kan downloaden.

Teun kon er helaas vanwege de nationale Gemeente Opbouw conferentie van de Baptisten Unie niet bij zijn. Hij heeft toegezegd in de toekomst een avond hier over te komen spreken. Naast het thema 'kerk op haar smalst' heb ik ook iets gedeeld over mijn droom van de molens en de visie die hier uit voort aan het komen is, maar over beiden later meer.

Nog meer discussie

Nou ja, over sex? Ik bedoelde natuurlijk: 'Kerk op haar smalst'. Dit onderwerp heeft op de blog van Daniel namelijk heftige discussie en reacties losgemaakt. Ik heb ze voor het gemak hieronder geplakt:

Is 'Villa Klarendal' een kerk?

Dit is een vraag die Teun van der Leer in zijn thesis 'de kerk op haar smalst' beschrijft. Ik ben vanmorgen begonnen met het lezen en kwam al snel dit gedeelte tegen:

"Waar de kerk zich in theorie en praktijk steeds meer moet definiëren als een gemeenschap die zich onderscheidt van de samenleving als geheel, komt vanzelf de vraag naar voren wie zij dan op zichzelf (nog) is.

Deze vraag wordt alleen maar dringender als we letten op de ontwikkelingen van de laatste vijftien jaar met de opkomst van tal van nieuwe vormen van kerk-zijn in de postmoderne en postchristelijke missionaire situatie van West-Europa en Noord-Amerika, zoals ‘Emerging Churches’, ‘Liquid Church’, ‘Churchless Faith’, ‘Mission-Shaped Church’ en ‘Fresh Expressions’. Op tal van plekken ontstaan nieuwe manieren en vormen van kerk-zijn. De term ‘Mission-Shaped Church’ geeft precies aan waar het om gaat: kerken die worden gevormd door en in het missionaire proces.

Maar, ís dit kerk?! Hoe ver kan het begrip kerk worden ‘opgerekt’? Kun je ook van kerk spreken als een groep Alpha-cursisten  die tijdens de cursus tot geloof gekomen zijn, maar geen aansluiting vinden bij de bestaande kerk, als groep doorgaat op doordeweekse avonden samen te eten, te bidden en bijbel te lezen? En geldt dat ook voor een groep Youth for Christ-ers die op zondagmorgen een brunch organiseert voor de buurt en daarbij dan een bijbelverhaal vertelt? Of een groep zakenlieden die elkaar elke donderdagmorgen vóór het werk uit, ontmoet? Als de kerk zó vloeibaar wordt, verwatert zij dan niet? Of kunnen we eenvoudig volstaan met vast te stellen dat ‘waar twee of drie bijeen zijn in Jezus’ naam’ dat daar sprake is van een kerk?

Villa Klarendal is een project van Youth for Christ en Klarendalse christenen in Arnhem; de plaats waar Teun jarenlang predikant van de Baptistengemeente is geweest. Het is een project waar ik erg enthousiast over ben (weet ik - heb ik al vaker gezegd!) Ik ga er vanuit dat Teun het hier over de zondagse brunch van Villa Klarendal heeft, dus leek het mij een interessante vraag voor Rick en Susanne...

Hieronder het antwoord:

Eerste schot voor de boeg

De discussie rond 'de kerk op haar smalst' is los met een vliegende start van Marc:

"OK, Matthijs, hier komt het eerste schot voor de boeg.

Het ecclesiologisch minimum van 'twee of drie' in verbondenheid met de kerk van alle tijden, dat volg ik prima, dat is in essentie wat Jezus zegt. Maar mijn terughoudendheid zit in punt 4, waar Teun (in de uitgebreide versie) veronderstelt dat dit eigenlijk niet voldoende is, er moeten nog allerlei 'toeters en bellen' (mijn woorden) bij. In zijn interpretatie betekent 'verbondenheid met de kerk van alle tijden' blijkbaar dat je een kerkelijke structuur moet optuigen, die Jezus zelf opvallend genoeg nooit heeft aangedragen. We weten het op een bepaalde manier altijd beter dan de grondlegger zelf. ;-)

Er is bijbels gewoon geen basis voor, het is eerder een knieval naar de traditie, je kunt het je op een baptistenseminarium natuurlijk ook niet veroorloven om de echte minimumdefinitie van Jezus te hanteren, op basis waarvan een huisgemeente of Youth for Christ-groep net zo goed gemeente is. Ik snap dat wel, daar spelen belangen.

Ik zie bijbels gezien maar drie kenmerken, of DNA zo je wilt, van gemeente-zijn. Dat is gebaseerd op de 'rode lijn' in de vier Evangelien en Handelingen:

Op naar kleine baptistengemeentes

Begin volgend jaar word ik gastdocent 'evangelistiek' op het baptistenseminarium in Bosch en Duin. Toen Teun van der Leer mij hiervoor vroeg, wist ik eigenlijk niet goed wat het vak 'evangelistiek' inhoudt. Ik heb er de afgelopen weken een definitie voor gemaakt die goed past bij wat ik de studenten wil meegeven (erg postmodern om je eigen waarheid te maken...) 

Voor mij is evangelistiek: "De relatie tussen de kerk en haar locale omgeving met betrekking tot het evangelie". Ik denk dat het goed is om in een postchristendom samenleving te spreken van de relatie tussen de kerk en haar omgeving. Evangelistiek is dus niet 'slechts' het verkondigen van het evangelie, maar het is een wederzijdse relatie met ruimte voor wederzijdse beinvloeding. Later hierover misschien meer...

Bij elkaar ga ik per twee jaar zes uur lesgeven. Dat is niet veel, maar staat goed op mijn cv voor over 10 jaar!

Waarom begin ik hier over?  Teun van der Leer  is afgelopen zomer aan de VU afgestudeerd op het onderwerp: 'De kerk op haar smalst. Op zoek naar een ecclesiologisch minimum voor de kerk aan het begin van de eenentwintigste eeuw.' M.a.w.: Wat maakt de kerk kerk? Wanneer kun je over een kerk spreken?

Ik ontdekte dit door het lezen van de blog van Daniel de Wolf. Daniel heeft de thesis van Teun gelezen en de samenvatting voor ons op het web geplaatst. Heel interessant! Vooral de zes kernelementen van kerk-zijn:

Het gaat dus om de volgende elementen:

1. samenkomen
2. verbondenheid met andere kerken
3. belijden dat Jezus HEER is
4. continuïteit (vormen, gestalte)
5. flexibiliteit (context)
6. charismata

"Wat betekent dat dan voor 'emerging church' 'Dat er veel ruimte is om te experimenteren en nieuwe vormen te zoeken, maar dat die ruimte niet onbeperkt is. Twee of drie mensen die samenkomen om te eten, te bidden en/of bijbelstudie te doen, vormen nog geen kerk. Er zal een vorm van verbondenheid moeten zijn met andere kerken en gelovigen, minimaal langs de weg van het willen putten uit en leren van andere tradities. Er zal vorm gegeven moeten worden aan de heerschappij van Jezus Christus op terreinen als diaconaat, zending & evangelisatie, gemeenteopbouw, doop en avondmaal. Er zal ruimte en aandacht moeten zijn voor het ontdekken van de gaven van de Geest die deze gemeenschap geschonken zijn en wat dat betekent voor de organisatie en leiding van hun kerk en voor hun roeping en opdracht in de wereld.'

Ik heb Teun ook om zijn thesis gevraagd die hij zo goed was om gelijk op te sturen. Spannend! Ik ga er van het weekend eens goed voor zitten.