Post-Evangelische Perikelen

Welk risico lopen evangelische en protestantse gemeentes door de toenemende charismatisering van christelijk Nederland?

 

In deze serie van artikelen op mijn blog kijk ik naar de vraag: “Wat gebeurt er in christelijk Nederland en met name binnen de evangelische tak hiervan? Wat zie ik gebeuren en waar gaat het volgens mij naartoe?”

Een van de dingen die ik meen te zien, is dat er een toenemende charismatisering binnen christelijk Nederland aan het plaatsvinden is. Ik realiseer dat me dat de term 'charismatisering' voor sommigen wellicht onbekend is. Charismatisering staat voor de groeiende aandacht en ruimte voor de gaven en de kracht van de Heilige Geest in het leven van de individuele christen, die daardoor ook automatisch een beïnvloedende werk heeft in het leven van de gemeente, waar deze christenen toebehoren.

Vanuit mijn ervaring als rondreizende spreker zie ik regelmatig dat dit niet alleen positieve effecten geeft, maar in sommige kerken en gemeentes ook tot bepaalde negatieve gevolgen kan leiden. Dit speelt zich met name af binnen sommige evangelische gemeentes en waarschijnlijk ook binnen een aantal protestantse kerken in ons land, maar daar heb ik persoonlijk minder zicht op.

Beginnen met een bijsluiter

Misschien is het wijs om dit artikel met een bijsluiter te beginnen. Ik kan mij goed voorstellen dat bepaalde christenen mij als anti-charismatisch bestempelen. Op zich is dit een logische beredenering. Ik heb het afgelopen jaar hier op mijn blog en op CIP een kritische serie over gebedsgenezing geschreven. Daarnaast spreek ik mij met enige regelmaat uit tegen dingen, die niet altijd even goed lijken te gaan binnen evangelisch en charismatisch Nederland. Hierdoor kan al snel de beeldvorming ontstaan, dat ik dus vanzelfsprekend ook anti-charismatisch ben. Om heel eerlijk te zijn, is dit niet het geval. Ik zie mijzelf als een charismatische christen, die misschien wel op dagelijkse basis in tongen bidt en zo nu en dan mooie en spannende avonturen met de Geest mag beleven. Zij het binnen de Keltische spiritualiteit in plaats van binnen een charismatische gemeente...

Niet alleen binnen evangelisch Nederland, maar mede door het Charismatisch Werkverband, New Wine en het Evangelisch Werkverband speelt deze charismatisering zich nu ook binnen de protestantse wereld af. Dat dit gebeurt, betekent niet automatisch dat dit ook een probleem hoeft te zijn. Het is aan het gebeuren en veel christenen ervaren op individuele basis een rijke zegen in hun leven als gevolg. Dus waarom praten over risico's? 

Moet je vasthouden aan je identiteit als gemeente?

Ondanks alle mooie en positieve effecten in de individuele levens van christenen voorzie ik dat dit fenomeen voor veel evangelische - en wellicht ook voor protestantse gemeentes in de komende jaren een probleem kan gaan vormen. Ik zie het in de praktijk nu al plaats vinden. De vraag waar veel leiderschapsteams van deze gemeentes mee geconfronteerd gaan worden, is:

“Hoe houdt je vast aan je evangelische / traditionele identiteit en vorm, terwijl er een toenemende druk vanuit gemeenteleden ontstaat, die een charismatisering van de gemeente willen?”

Vaak gaat het om gemeenteleden die op conferenties en genezingsavonden beïnvloed worden door de charismatische beweging. Ze hebben zoveel moois en zoveel ‘meer’ meegemaakt, dat zij nu de voorvechters gaan worden voor meer ruimte voor de ervaring en de kracht van Geest binnen hun eigen gemeente. Dit verlangen van deze enthousiaste mensen kan al snel tot spanning binnen deze gemeente gaan leiden. Niet altijd kan er even goed met deze spanning om worden gegaan.

Als rondreizende spreker kom ik zo nu en dan in evangelische gemeentes, die net gescheurd zijn of een groot deel van de gemeenteleden zijn kwijtgeraakt of door een ernstige leiderschapscrisis zijn gegaan vanwege deze roep naar charismatisering.

Met name als deze situatie binnen het leiderschapsteam zelf speelt, blijkt dit heel lastig te zijn. Als een deel van het leiderschapsteam naar meer ruimte en aandacht voor het werk van de Geest streeft en een ander deel van het leiderschapsteam daar anders over denkt, leidt dit bijna altijd tot grote, onoverkomelijke problemen binnen de gemeente.

Onofficiële leiders die een aanhang verzamelen

Soms speelt dit vraagstuk in het begin niet binnen het leiderschapsteam zelf, maar heb je als leiderschap te maken met onofficiële leiders binnen je gemeente, die hun invloed en hun Bijbelse visie aan jou als leiderschapsteam willen opleggen en in de gemeente een aanhang om zich heen verzamelen. Des te groter, invloedrijker en luider de groep, des te lastiger om hier vanuit het leiderschapsteam tot een goede voortgang te komen.

Het vraagt om veel wijsheid, geduld, begrip, nuance en echt luisteren naar elkaar, wil je als enthousiaste voorvechters van de Geest en als bestaand leiderschapsteam (met een verantwoordelijkheid voor de gehele gemeente) hier samen goed doorheen kunnen komen. Helaas lukt dit niet altijd met alle gevolgen van dien. Gemeentes die scheuren, conflicten die dwars door families en vriendengroepen gaan, leiders die afgebrand worden, een burn-out krijgen, mensen die hun geloof verliezen en ga zo maar door!

Naast alle persoonlijke, mooie ervaringen met Geest, die deze charismatisering bij vele individuen binnen de gemeentes gaat bewerkstelligen, is daar de kans dat dezelfde charismatisering veel pijn en verdriet gaat creëren bij een gedeelte van de gemeentesdie verwond en teleurgesteld achterblijft of buiten de boot dreigt te vallen.

"Hoe kunnen wij hier wijzer en beter mee om leren gaan?", is een vraag die hopelijk hoog op de agenda komt te staan van zowel de bestaande leiders van gemeentes, als van de charismatische leiders die deze beweging promoten en aanwakkeren.

Vooral christelijke jongeren lijken gevoelig voor deze beweging

Een ander effect van de toenemende charismatisering in christelijk Nederland is dat met name jongeren extra gevoelig lijken te zijn voor dit charismatische aspect van geloven. Misschien komt dit ook wel voort vanuit een tegenreactie op de toenemende secularisatie van hun christelijke vrienden die zij kennen.

In de jaren 70 was je als radicale christelijke jongere wellicht betrokken bij de Jesus People.
In de jaren 80 was je als enthousiaste christelijke jongere deel van een Youth for Christ koffiebarteam.
In de jaren 90 deed je vanzelfsprekend mee met een jeugdkerk.
Als je nu als christelijke jongere een beetje radicaal bent, organiseer je al snel een charismatische jeugddienst!

Voor veel christelijke jongeren is dit charismatische aspect ook heel krachtig.

Het belooft heel veel, zoals:

- mooie ervaringen,
- een geluksgevoel,
- het pakkend bewijs dat het écht allemaal waar is,
- het idee dat er écht wat gebeurt,
- een podiumcultuur waar je zelf deel van kunt zijn,
- de bovennatuurlijke kracht die door je heen stroomt als je voor iemand bidt of als je profeteert.

Alles bij elkaar is, gaat het om een potente mix van menselijke verlangens, menselijke noden en Gods krachtige aanwezigheid. Deze mix zorgt onbewust voor een krachtige bevestiging van de (vaak nog kwetsbare) identiteit als jongere.

Leren dealen met een krachtige God die soms teleurstelt

Tegelijkertijd leidt deze charismatisering soms ook tot teleurstelling. Wat gebeurt er als je niet geneest? Als God afwezig lijkt te zijn? Als alles niet zo maakbaar lijkt? Als je God niet voelt? Als het niet zo eenvoudig lijkt te zijn, zoals we soms in onze nieuwe liederen zingen? Wat als je met God toch niet alles lijkt te kunnen doen? Als de muur te hoog is en je er ook met God niet over heen kunt springen? Wat als gebeden niet verhoord worden en God karig lijkt om te gaan met Zijn bovennatuurlijke macht?

Wat als deze charistmatische toename leidt tot een slechte theologie, waarbij de jongere verwachtingen van God krijgt, waaraan God niet wil, kan en zal voldoen?

Deze vragen kunnen leiden tot een geloofscrisis bij de jongere. Ik denk dat het belangrijk is dat, zelfs al gaan deze jongeren buiten jouw kerk om allerlei charismatische jeugddiensten houden, je als gemeente toch probeert om het contact met deze charismatische jongeren te behouden. Zelfs al zien ze jullie als gemeente als krachteloos, niet radicaal en lauw! Op deze manier, die soms een hoop geduld en genade kost, kan je als gemeente hen blijvend ondersteunen en pastorale hulp bieden wanneer dat nodig blijkt te zijn.

De komende vloedgolf

De toenemende charismatisering is als een vloedgolf die in de komende tien tot twintig jaar een overgroot deel van de evangelische en protestantse gemeenten in ons land gaat bereiken.

Hierdoor gaat ondanks sommige teleurstellingen de druk op de leiding van deze gemeentes om steeds charismatischer te worden alleen maar toenemen. Leidinggevenden van deze gemeentes zullen mijn inziens meer een meer geconfronteerd worden met deze wens naar meer kracht en uitingen van de Geest. Wellicht is het belangrijk om als leiderschap nu alvast bezig te gaan met de volgende vragen:

• Wat is ons verhaal betreffende deze charismatisering?
• Hoe willen wij als gemeente op deze vraag gaan reageren wanneer die komt?

Waarom kom ik in mijn artikelen vaak met een reflectie en niet met handreikingen?

Ik kies er bewust voor om in mijn artikelen met een reflectie te komen en niet met slimme, snelle antwoorden. Volgens mij is het belangrijk dat we eerst eens goed gaan kijken en ontdekken wat er speelt. Daarbij denk ik dat die snelle antwoorden er op eerste gezicht niet zijn. De problematiek hiervoor is te complex.  Binnen het thema 'charismatisering' heb je meestal te maken met mensen, die onlangs op een conferentie of tijdens een genezingsdienst het allermooiste in hun leven hebben meegemaakt en deze zegen aan iedereen gunnen. Aan de oppervlakte lijkt dit geweldig. Ondertussen spelen er vaak  in de onderstroom en in hun onbewuste allerlei andere menselijke krachten mee, die tevens een veranderingsproces in de gemeente op gang willen zetten. 

In de meeste gevallen is er, zowel bij het leiderschapsteam als bij de groep die een verandering wil, weinig tot geen inzicht in hun eigen onderstroom krachten, waardoor het gehele proces zeer troebel wordt. Hierdoor worden vaak meest basale menselijke motivaties, zoals angst en overlevingsdrang de regisseurs van het drama met alle gevolgen van dien!  

 

Verdwijnen volwassen christenen stilletjes door de achterdeur van de evangelische gemeentes?

Wat gebeurt er in evangelische gemeentes en in de levens van haar leden? Waar gaat het naartoe met deze beweging?

Mijn eerste twee artikelen gingen over mijn angst dat we aan het begin of misschien al midden in een grote secularisatie van evangelische jongeren zitten. Maar ik zie niet alleen de jongeren zich terugtrekken uit de gemeentes. Een ander fenomeen dat ik meen te zien, is dat ik ook oudere, volwassen christenen in mijn omgeving in grotere mate stilletjes door de achterdeur zie vertrekken.

Stel je voor... 

“Ooit kwam je enthousiast tot (vernieuwd) geloof in een evangelische gemeente. Na vijf tot tien jaar lidmaatschap en deel te zijn van een huiskring groeide je uit naar een volwassen christen. Je kreeg al snel een aantal taken en een bepaalde verantwoordelijkheid binnen de gemeente.

Over de jaren heen werden deze taken en de verantwoordelijkheid alleen maar meer. Je kreeg zelfs een leidinggevende positie binnen de gemeente. Maar nu ben je eind veertig of halverwege de vijftig. Je kinderen zijn net het huis uit en je merkt dat je moe bent. Je durft het bijna toe te geven, maar je bent moe van al die taken en van alle verantwoordelijkheid binnen de gemeente.

Je bent zelfs een beetje moe van alle preken op zondagmorgen. Je begrijpt natuurlijk ook wel dat de preken iedereen, dus ook de beginnende christenen, moeten aanspreken, maar jou zeggen ze soms nog maar weinig. Je bent zelfs een beetje moe van de bruisende diensten en het vele enthousiaste zingen. Je wilt het eigenlijk niet toegeven, maar je bent een beetje uitgezongen.

Je hoeft niet meer voor de kinderen naar de kerk. Die gaan nu zelf wel naar de gemeente of misschien ook niet. Dus wat doe je? Je kijkt elkaar eens over de ontbijttafel aan op de zondagmorgen en je vraagt elkaar: “Zullen we vandaag een keertje niet gaan?” Voordat je het weet, kom je eerst nog eens in de twee tot drie weken naar de dienst. Langzaam voel je jezelf wegglijden van de gemeente. Ooit heb je aan het fundament van de gemeente gestaan. Je hebt jaren keihard meegebouwd aan de gemeente, maar nu ben je er voor je gevoel klaar mee. Stilletjes verdwijn je door de achterdeur.”

Is dit een herkenbaar verhaal? En zo ja, waarom gebeurt dit?


We hebben helaas geen duidelijke visie en groeiplan richting volwassen christenen

Ik denk dat één van de onderliggende problemen hiervan is, dat veel evangelische gemeentes geen duidelijke visie of een groeiplan voor volwassen christenen hebben.

Voor de niet-christelijke bezoeker hebben we een duidelijke visie: “We gaan je bij Jezus brengen en je helpen om tot geloof te komen.” Ook voor de nieuwe christen hebben we een duidelijke visie: “We gaan je onderwijs, pastorale begeleiding en toerusting geven, zodat je binnen onze gemeente kunt gaan uitgroeien naar een volwassen christen.” Maar wat is ons verhaal en onze visie ten opzichte van de volwassen christenen binnen de gemeente?

“Blijf vooral luisteren naar preken. Zing mee met de aanbidding. Blijf deel van een huisgroep en neem vooral veel taken en verantwoordelijkheid op je.”

Als dit onze boodschap voor hen is, zeggen wij eigenlijk hiermee dat wij niet over een visie en groeiplan voor hen hebben nagedacht. Is het dan niet logisch dat volwassen christenen deze leegte ervaren en tot de conclusie komen: “De gemeente heeft geen verhaal meer voor mij” en soms dan ook wegblijven?

De oneindige 'evangelische lus'...

Veel evangelische gemeentes zijn zeer sterk in wat ik de ’evangelische lus of loop’ noem. Een ‘loop’ is in het Engels een gesloten circuit. Binnen veel evangelische gemeente zitten we onbewust namelijk ook in een vorm van een gesloten circuit. Het is een lus die uit drie stappen bestaat en van stap 3 weer bij stap 1 begint. Misschien herken je deze evangelische loop wel…

Stap 1 - Mensen voor Christus winnen
De eerste stap van de evangelische lus is dat we mensen tot Christus willen zien komen. Hier richten wij ons op door middel van evangelisatie, laagdrempelige diensten en Alpha-cursussen.

Stap 2 - Mensen discipelen
De tweede stap van de evangelische lus is dat we mensen willen discipelen We bieden hen een vervolgcursus aan, nemen hen op in een huiskring, geven hen een kleine taak binnen de gemeente en nemen hen mee op reis richting volwassen worden in Christus.

Stap 3 - Mensen helpen om volwassen te worden in Christus
De derde en laatste stap van de evangelische lus is dat wij hen willen laten uitgroeien naar volwassen christenen met nog meer Bijbelstudie, steviger onderwijs en meer taken en verantwoordelijkheid binnen de gemeente.

Stap 1 - De lus begint weer opnieuw
Hierna begint de lus weer bij stap 1, waarbij er vaak van volwassen christenen gevraagd om zich te focussen op het ondersteunen van deze lus, zonder dat er gekeken wordt naar hoe zij zelf in hun geloofsleven verder kunnen groeien.

Hoe ondersteun je de continuerende, geestelijke ontwikkeling van volwassen christenen, zonder in de valkuil te vallen van nog méér onderwijs, nog méér diepgaande Bijbelstudies, nog méér aanbidding en nog méér taken en verantwoordelijkheid?

Hoe help je volwassen christenen om met God te wandelen?

Ik denk dat volwassen christenen naar dit verhaal verlangen:

“Jij kunt als Henoch, als Abraham, als Melchizedek met God wandelen. Hier hebben wij als gemeente een verhaal en een begeleidingsplan voor. Stel je voor, je staat nu op de berg, maar de bergkam gaat nog veel verder. Laat ons je meenemen naar deze waterval, dit ravijn, dé verborgen vallei, deze mysterieuze grot, andermans avonturen op de berg. Kom mee, de reis gaat door…”

* Durven wij in onze reis naar 2030 een nieuw verhaal te maken voor volwassen christenen, zodat de gemeente ook voor hen een blijvend oplaadpunt kan zijn?

* Durven wij onszelf af te vragen: wat houdt een oplaadpunt voor volwassen christenen in en mag dit er in de gemeente totaal anders uitzien dat het oplaadpunt voor beginnende christenen?

Wat als je als evangelische christen je geloof lijkt kwijt te raken?

 

Het thema ‘geloofscrisis’ is iets dat dicht aan mijn hart ligt. Mede omdat ik dit zelf persoonlijk heb meegemaakt. Tegelijkertijd vermoed ik dat veel volwassen, evangelische christenen hier in de komende jaren ook tegenaan gaan lopen of misschien nu al tegenaan aan het lopen zijn. Namelijk dat je op een gegeven moment zo maar onverwachts of geleidelijk in een geloofscrisis terecht komt. Als dit gebeurt, weet je vaak niet wat je overkomt. Ooit heb je aan het fundament van de gemeente gestaan en nu voelt het alsof God je in een woestijn leidt en je daar alleen laat. De eerste veertig dagen heb je nog hoop, want Jezus werd ook niet langer dan veertig dagen verzocht.

Je krijgt te maken met existentiële geloofsvragen, waarbij er soms bijna, tot niks meer van het evangelisch geloof over lijkt te blijven.

Maar de weken worden maanden. De maanden worden soms jaren. God lijkt verdwenen. Je geloofshuis wordt tot op de grond toe afgebroken. Je krijgt te maken met existentiële geloofsvragen, waarbij er soms bijna, tot niks meer van het evangelisch geloof over lijkt te blijven.

Een eerste ‘evangelische’ reactie als zo’n proces in het leven van een bevriende christen plaatsvindt, is om die persoon aan te moedigen om toch gewoon maar door te gaan, hem of haar bemoedigende Bijbelteksten aan te bieden, te bidden, het als geestelijke strijd te zien of als een overwinning van de boze.

Maar wat als het de hand van God is, die dit teweeg brengt?

Ik weet van mezelf, dat toen mij dit overkwam, ik dacht dat ik de enige christen was die hier ooit mee te maken heeft gehad. Ik voelde me volledig alleen. In al mijn jaren in evangelische gemeentes en in evangelisch Nederland was mij nooit verteld dat dit mij ooit kon overkomen of deel zou zijn van mijn geestelijke ontwikkeling. Niks! Noppes!

Pas als je buiten de evangelische literatuur gaat kijken en terecht komt bij boeken zoals bijvoorbeeld ‘Stages of faith’ van James Fowler, ‘Chrysalis - hidden transformation in the journey of faith’ van Alan Jamieson en ‘Falling Upward - a spirituality for the two halves of life’ van de Katholieke priester Richard Rohr ontdek je dat deze nacht van de ziel, deze woestijntijd, deze afwezigheid van God en de afbraak van je geloofszekerheden een erkende fase in het geloofsleven van sommige christenen is.

Niet alle christenen gaan door deze geloofsfase heen. Soms omdat dit je gewoonweg niet overkomt. Soms omdat je dit bewust niet wilt laten overkomen. Degenen die hier niet doorgaan, lijken op eerste gezicht 'de bofkonten', omdat ze hierdoor niet door deze moeilijke woestijntijd heen hoeven te gaan. Op lange termijn missen zij hierdoor wellicht wel een belangrijk stuk verdieping in hun geloofsontwikkeling. 

Mijn vermoeden is dat een groeiende groep christenen momenteel wel door deze fase gaat en ik verwacht dat deze groep in de komende jaren alleen maar groter gaat worden.

Soms is het geen werk van de duivel, maar een vervolgfase in je reis naar volwassenheid in Christus.

Als gelovige buitenstaanders komt deze fase van vertwijfeling en afbraak van geloofszekerheden vaak op ons over als een geestelijke strijd of als een overwinning van de boze. Wat moet je hier als leiderschap mee? Hoe kan je hier als pastoraal team voor of tegen bidden? Het ligt voor de hand om dit proces te ‘framen’ als iets negatiefs, een grote terugval, een overwinning van de boze. En soms is dit ook het geval. Soms gebeurt het dat jonge of oude christenen door deze strijd en twijfel hun geloof verliezen en dit nooit meer terugvinden. Maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. Soms is het geen werk van de duivel, maar een vervolgfase in je reis naar volwassenheid in Christus.

Dit lijkt bijna onmogelijk! Hoe kan een periode van geloofstwijfel en afbraak van geloofszekerheden een vervolgfase in je reis naar volwassenheid in Christus zijn? 

Toch wil ik je een ander scenario bieden. Een andere manier om dit proces te ‘framen’. Een ander verhaal dan het verhaal dat dit altijd het werk van de boze moet zijn:

"Stel dat het God Zelf is die op deze wijze zijn volk op individuele basis de woestijn inleidt om hen uiteindelijk van daaruit naar een nieuw land te brengen…"

Je zou het kunnen vergelijken met een rups die jarenlang deel is geweest van een evangelische rupsenkolonie en die zich op een gegeven moment intern geleid voelt om in een donker hoekje in een cocon te gaan hangen. Als evangelische gemeente kijk je naar deze persoon die vertrekt en vraag je je af: “Wat is er in hemelsnaam met deze fijne zuster of broeder aan de hand?” Het probleem is vaak dat deze persoon ook niet weet wat er met hem of haar aan de hand is.

Wij weten dat als in de natuur een rups zich gaat verpoppen in een cocon, dit niet het einde betekent, maar dat we na verloop van tijd een prachtige vlinder kunnen verwachten. Stel dat het in ons geestelijke leven ook zo werkt? Dat deel van het volwassen worden in Christus betekent dat je wellicht door een verpoppingsfase heen moet om als vlinder weer tevoorschijn te komen.

Wij weten dat als in de natuur een rups zich gaat verpoppen in een cocon, dit niet het einde betekent, maar dat we na verloop van tijd een prachtige vlinder kunnen verwachten. Stel dat het in ons geestelijke leven ook zo werkt?

Maar stel nou dat niemand je ooit iets over dit proces heeft verteld. Voor je gevoel heb je juist jarenlang tegen dit proces gevochten. Je hebt gebeden, gevast, je Bijbel bestudeerd, pastorale hulp gezocht of onder een glimlach alles ver naar beneden geduwd. Maar dan gebeurt het. Door een onverwachtse crisis geef je uiteindelijk moegestreden toe en vlucht je de cocon in. Hier in de cocon weet je je door God verlaten en ervaar je alsof je geestelijk helemaal dood gaat. Voor je gevoel wordt alles tot aan de grond toe afgebroken. En je hebt geen flauw idee wat er met je aan de hand is, dat je in een cocon zit en dat God je als een vlinder hier uit geboren wilt laten worden. Je weet helemaal niks meer. Het voelt zo hopeloos en verloren…

Wat ik zie gebeuren, is dat sommige christenen in deze coconfase hun hoop verliezen en hierdoor soms ook écht hun geloof in God verliezen. Sommigen hebben hier goed over nagedacht en besluiten dat een leven zonder (een) God logischer en beter voor hen is. Ze kunnen met opgeheven hoofd verder op hun reis van het leven. Anderen lijken te worden geknakt door deze pijn van Godverlatenheid, de (plotselinge) afbraak van al hun geloofszekerheden en het mogelijke verlies van christelijke vrienden. Met name deze laatste groep is een grote zorg die mij aan het hart gaat. Mijn vraag is: "Had het geloofsverlies van deze mensen voorkomen kunnen worden?" Stel dat ze deze fase van hun geloofsontwikkeling en het proces van de cocon beter begrepen hadden, meer inzicht hadden gehad in de context van hun ervaringen, iemand hadden gehad waarmee ze de pijn en de onzekerheid in al haar kwetsbaarheid konden delen, hadden ze dan misschien hun geloof niet verloren?

Dit raakt mij diep! Hoewel ik niet weet of dit proces altijd onomkeerbaar is, ben ik ervan overtuigd dat deze mensen zeker geholpen waren geweest als dit proces zich had kunnen afspelen in een omgeving vol begrip en acceptatie waarbij iemand hen hier op had voorbereid.

Hadden ze hier in de gemeente maar onderwijs over gekregen…
Hadden ze maar een of twee voorbeelden gekend van mensen die ook door dit proces heen waren gegaan…
Hadden ze maar een begeleider gehad om hen door dit proces heen te leiden…
Hadden ze maar…

Dan hadden ze na verloop van tijd misschien wel als vlinders uit hun cocon kunnen kruipen.

Mijn overtuiging is dat evangelisch Nederland deze vlinders heel hard nodig heeft.

Mijn overtuiging is dat evangelisch Nederland deze vlinders heel hard nodig heeft. Helaas is er momenteel een groot gebrek aan kennis en inzicht over geloofsontwikkeling en de verschillende geloofsfasen, waar je ook als evangelische christen door heen kunt gaan. Hierdoor worden veel christenen niet voorbereid op wat er eventueel in hun geloofsleven kan gebeuren. Hierdoor denken mensen vaak dat zij de enige zijn wanneer dit hen overkomt en missen zij de (pastorale) begeleiding die zij nodig hebben. Teveel evangelische christenen verliezen in de cocon echt hun geloof en wij missen helaas een groot aantal vlinders in evangelisch Nederland.

Ik begrijp dat dit artikel wellicht een hoop vragen zal oproepen. In een aantal vervolgartikelen zal ik uitgebreider over dit proces en over mijn eigen proces in verhaalvorm vertellen…

 

Moeten evangelische gemeentes een ander Bijbels verhaal gaan vertellen om hun jongeren vast te houden?

In mijn vorige artikel beschreef ik mijn zorg dat we aan het begin of misschien al midden in een grote secularisatie van evangelische jongeren zitten. Amerikaans onderzoek laat zien dat het evangelische beweging de Mozaïek generatie - de huidige 18-29 generatie – kwijtraakt, en dat ze niet terug komen. Mijn angst is dat dit ook al in ons land aan het plaatsvinden is, maar dat we hier nog te weinig oog voor hebben. We leven nu in een wereld waarbij ons christelijk geloof nog maar één van de vele verhalen is, die op jongeren afkomt en waarin wegfiltering second-nature is geworden. Hoe voorkomen wij dan dat ons Bijbels verhaal ook niet weggefilterd wordt?

Als antwoord op deze vraag wil ik specifiek naar het evangelische verhaal kijken. Dit doe ik omdat dit de christelijke wereld is die ik ken en waarin ik ben opgegroeid en in een bepaalde mate ook een vorm van verantwoordelijkheid voor ervaar…

Als een tegenbeweging op de vrijzinnigheid is de evangelische beweging een beweging geworden van ‘zeker weten’, ‘Bijbelgetrouw zijn’, ‘Bijbelvast’.

De evangelische theologie is niet in het luchtledige ontstaan. Het is net als elk andere theologische ontwikkeling ontstaan vanuit een evolutionair proces van reageren op de culturele ontwikkelingen in de maatschappij. Het theologische karakter van de evangelische beweging is voor een groot deel ontstaan als een tegenreactie aan het begin van de 20ste eeuw op de vrijzinnigheid in de VS en later ook in Nederland. Als een tegenbeweging op de vrijzinnigheid is de evangelische beweging een beweging geworden van ‘zeker weten’, ‘Bijbelgetrouw zijn’, ‘Bijbelvast’. De piketpaaltjes van onze overtuigingen staan muurvast in de grond. De lijnen van ons speelveld zijn getrokken. Het lijkt alsof we zeggen: “We begrijpen dat onze openbaring over wie God is, wat Zijn plan is en wat dat voor ons inhoudt over de eeuwen steeds duidelijker is geworden. Maar nu is het af! Binnen onze evangelische theologie is het klaar! We weten wat we geloven en waar we voor staan. We hoeven mensen alleen nog maar te leren wat wij zelf al weten. We hoeven zelf niet meer in onze theologie te veranderen.”

Dit is een begrijpelijke, maar verraderlijke constatering. De christelijke theologie is altijd voortschrijdend, evoluerend en reagerend op de cultuur waarin zij zich bevindt. We veranderen altijd, of we dit nu willen of niet. De vraag is: “Zoeken we bewust naar deze verandering of houden we krampachtig vast aan de zekerheid die wij menen te hebben gevonden?” Deze vraag is extra urgent. De opkomende, seculariserende generatie die nu of in de komende jaren wellicht door de achterdeur van de gemeente gaat vertrekken, heeft het van ons nodig heeft dat wij ruimte bieden voor hun levensvragen en als reactie hierop het Bijbelse verhaal op een nieuwe manier gaan vertellen. Ons verhaal moet de antwoorden gaan geven op de vragen die zij stellen en de wereld waarin zij leven.

Een belangrijke vraag die wij onszelf hierin moeten stellen, is: “Durven wij te luisteren naar de vragen die deze generatie stelt?” Het is daarna aan ons de taak om ons verhaal kloppend te maken. Hiermee bedoel ik niet dat het een volledig rondgebreid theologisch antwoord moet zijn dat alle verdere vragen overbodig maakt. Ik bedoel ermee dat ons verhaal een kloppend hart moet hebben. Er moet Leven in ons verhaal zitten, zodat zij ook door dit Leven aangestoken kunnen worden. Daarnaast moet dit verhaal ook voor hen kloppen. Het moet in hun belevingswereld geworteld staan.

We moeten juist op zoek gaan naar de menselijke elementen die ook in ons evangelisch verhaal zitten, zodat wij juist deze menselijke elementen hieruit kunnen wegfilteren.

Ik kan me voorstellen dat dit voor sommigen uit de oudere generaties zal voelen als water bij de wijn doen, een goedkoop marketing-trucje zelfs. Maar niets is minder waar. Het Bijbelse verhaal op een nieuwe manier vertellen betekent niet dat wij van de Bijbelse boodschap een menselijk verhaal moeten maken. Het is precies het tegenovergestelde. We moeten juist op zoek gaan naar de menselijke elementen die ook in ons evangelisch verhaal zitten, zodat wij juist deze menselijke elementen hieruit kunnen wegfilteren.

Ik begrijp dat deze zin enige uitleg vraagt...

Een christelijke overtuiging staat mijns inziens nooit los van de cultuur waarin christenen leven. In de Gouden Eeuw was het gewoon dat je als christen er slaven op na hield. Tot de jaren zestig was het gewoon dat je als blanke, evangelische voorganger in het zuiden van de VS meedeed aan de segregatie tussen blank en zwart en hier hele goede Bijbelse overtuigingen bij had. Terugkijkend hierop is het gemakkelijk om deze extreme voorbeelden niet aan het christendom te hangen, maar aan de cultuur van die tijd. Als dit voor het verleden geldt, waarom zou het nu in ons heden anders zijn? Moeten we wachten tot de theologiestudenten uit 2218 beschrijven hoe onze huidige geloofsovertuigingen vol verborgen culturele aspecten zaten?

Christenen vinden het gemakkelijker om het menselijke in het geloof te vinden, als ze het geloof willen beschermen. Christelijke betrokkenheid bij slechte dingen, zoals bijvoorbeeld de kruistochten, slavernij, kolonialisme, fascisme, enzovoort was natuurlijk menselijk. Maar de culturele of menselijke aspecten binnen onze geloofsovertuigingen zijn voor het grote deel veel kleiner. Deze menselijke, culturele aspecten zitten ook verborgen in onze evangelische theologie. Ze bepalen wellicht onze overtuigingen over vrouwen in de gemeente, hoe we omgaan met de schepping, hoe we omgaan met macht en leiderschap, hoe we omgaan met ethische dilemma’s. Het blijft een hele lastige klus om vakkundig en onpartijdig te kunnen onderzoeken wat werkelijke Goddelijke principes zijn en welke menselijke overtuigingen wij hierin mee hebben gekregen.

Ons evangelisch verhaal heeft wellicht een nieuw evolutionair proces nodig, waarin wij opnieuw durven reflecteren op onze geloofsovertuigingen.

Ik denk dat we deze uitdaging echter niet uit de weg moeten gaan. Sterker nog, ik geloof dat het verlies van nieuwe generaties er ons toe aanspoort. Willen wij ook van blijvende betekenis zijn voor deze Mozaïek generatie, dan moeten wij met ons evangelisch verhaal aan de slag. Ons evangelisch verhaal heeft wellicht een nieuw evolutionair proces nodig, waarin wij opnieuw durven reflecteren op onze geloofsovertuigingen. Met de hoop dat we deze generatie en vele toekomstige generaties een ‘beter’ verhaal kunnen vertellen en velen van hen binnen de gemeente een blijvend thuis kunnen bieden.

* Durven evangelische gemeentes in hun reis richting 2030 opnieuw te reflecteren op hun ‘Bijbelse’ verhaal en de menselijke geloofsovertuigingen die wellicht hierin verstopt zitten?

* Durven evangelische gemeentes ruimte te bieden voor de echte levensvragen van jongeren in de gemeente?

* Durven wij samen met hen op zoek te gaan naar een nieuw en ‘beter’ Bijbels verhaal als antwoord op hun vragen?

 

Soms zijn er van die dagen dat ik me schaam dat ik me een christen noem...

Het zat er aan te komen. Een Nederlandse vertaling van de Nashville-verklaring over de Bijbelse omgang met seksualiteit. De oorspronkelijke Engelstalige verklaring werd al 2017 uitgebracht in Nashville, de VS en ondertekend door meer dan 20000 prominente christelijke leiders. De Nederlandse vertaling is een initiatief van Arjan Baan, de directeur van stichting Heart Cry en de hersteld-hervormde seminariumdocent Piet de Vries. Naast dat het document over de huwelijkse relatie tussen man en vrouw gaat, spreekt de verklaring zich vooral uit tegen homoseksualiteit en het transgender zijn.

Hoewel ik begrijp dat de schrijvers van deze verklaring volledig overtuigd zijn van hun eigen Bijbels gelijk en dat zij menen te handelen uit hun liefde voor het Woord en uit hun angst voor onreinheid binnen de kerk, schaam ik mij voor deze actie en voor de christelijke leiders die dit ondertekenen.

Waarom schaam ik mij?

Ik schaam mij, omdat deze verklaring komt in de naam van het christelijk geloof, waar ik deel van ben...

Ik schaam mij, omdat zij hiermee zeggen dat geen enkele christen zich meer als homoseksueel, lesbienne of transgender mag identificeren... (artikel 7)

Ik schaam mij, omdat zij hiermee bewust deze broeders en zusters weer terug de kast injagen...

Ik schaam mij diep richting de gelovige ouders, wiens kind transgender is en die nu door de macht van christelijke leiders dit niet meer als transgender mogen benoemen, die het proces van hun kind niet meer als transgender mogen positioneren. “Hoe dan wel?” is de vraag die overblijft...

Ik schaam mij diep richting mijn homoseksuele mede-gelovigen, die zich niet meer als homoseksueel mogen positioneren. En dus als ze getrouw willen zijn op zoek moeten naar een nieuwe omschrijving...

Ik schaam mij diep voor het geweld van deze handtekeningen, voor de macht van de christelijke leiders, de dominees, de predikanten en de voorgangers die met hun handtekening hun positie en invloed inzetten en macht uitoefenen en hiermee kwetsbare broeders en zusters in de naam van heiligheid nog verder de anonimiteit injagen...

Ik schaam mij diep richting de christelijke ouders die worstelen met de geaardheid van hun kind en voor wie het nu nog moeilijker wordt om als christelijke ouders hier goed op te reageren...

Ik schaam mij voor de stelligheid van de schrijvers, waarmee ze verklaren dat ‘Bijbelgetrouwe’ christenen niet van mening mogen verschillen over homoseksualiteit en transgenderisme. (artikel 10)

Ik schaam mij ervoor dat ze in de naam van ons christelijk geloof eigenlijk zeggen: “Als je er niet hetzelfde over denkt als wij, ben je geen getrouwe christen.”

Ik schaam mij voor hun oordeel over andere christenen, zowel binnen als buiten de LGTBQ+ gemeenschap...

Ik schaam mij omdat er niets goeds en opbouwends uit deze verklaring kan en zal komen...

Ik schaam mij voor de schade die deze Nederlandse verklaring en alle ondertekeningen gaat aanbrengen aan de kwetsbare doelgroep waar het over gaat...

Ik schaam mij diep richting mijn niet-christelijke vrienden die hierdoor nog verder van Jezus komen te staan...

Ik begrijp dat deze schaamte iets over mij zegt. Doordat ik mij hierover schaam, betekent niet dat alle christenen zich hierover hoeven te schamen. Het gaat over mij en mijn schaamte. In dit artikel wil ik mijn verdriet over deze actie uiten, omdat ik denk dat schrijvers en ondertekenaars van deze verklaring geen zicht hebben op hetgeen ze losmaken en verder kapotmaken.

Deze verklaring richt zich met name op de LGTBQ+ mensen binnen de christelijke kerk. Mijn inziens gaat het hier om een (kleine) groep kwetsbare christenen (en hun ouders), die vaak al heftig worstelen met hun geaardheid en hun geslacht. Een groep voor wie het vaak al zeer lastig is om een blijvend plekje binnen de kerkelijke gemeenschap te vinden.

Nu mag je wat mij betreft als christelijke leiders van alles vinden over de Bijbelse overtuiging ten aanzien van homoseksualiteit en het transgender zijn. Laten we het gesprek hierover zeker aangaan, maar dan wel binnen een veilige setting voor de LGTBQ+ mede-christenen in ons midden! Laten we op zoek gaan naar de hoogste en beste weg  om als christelijke leiders te bewandelen, in plaats van het hiermee alleen maar moeilijker en pijnlijker voor deze (kwetsbare) groep te maken.

Ik vermoed dat al deze christelijke leiders, die dit ondertekend hebben, anders zouden handelen, als het om hun eigen kinderen of kleinkinderen zou gaan. Als je kleinkind je met tranen in de ogen vertelt, omdat hij bang is voor jouw afwijzing, dat hij in een verkeerd lichaam geboren is of dat hij homoseksueel is, kom je dan met deze verklaring op de proppen? Of reageer je anders? Wellicht meer liefdevoller… genadiger… met je armen wijd….Tenminste dat mag je hopen van je opa! Hopelijk is daar dan ineens een hogere, betere en liefdevollere weg dan het voorlezen van deze Nashville-verklaring aan je kind of kleinkind.

Ik hoor nu al de reacties op dit artikel: “Nee, Matthijs – je begrijpt het niet goed. Er is een groot verschil tussen het ons als christenen duidelijk uitspreken over wat de Bijbel te zeggen heeft over homoseksualiteit en het transgenderisme en de veilige pastorale context, waarin we als leiders liefdevol en zorgzaam met de LGTBQ+ broeders en zusters omgaan.” (of hoe we hen dan ook gaan noemen, want zo mogen deze christenen zich niet meer positioneren!)

Ik vraag af of dat wel mogelijk is. Denk je niet dat al onze geliefde LGTBQ+ broeders en zusters deze handtekeningen gaan bestuderen en zich daardoor nog onveiliger voelen binnen jouw ogenschijnlijk veilige, pastorale context?

Jezus geeft zijn leerlingen de opdracht: “Heb God lief boven alles en je naaste als je zelf.” Net als andere mensen, hebben ook deze christelijke leiders zichzelf lief. Als hun kind hen zou vertellen dat ze homo of lesbienne zijn, als het dus henzelf persoonlijk in hun eigen leven zou raken, dan zou daar hopelijk een andere reactie op volgen dan deze Nashville-verklaring. Hopelijk reageer je dan als leider op een genadevolle en liefdevolle manier richting je eigen kind.

Maar nu gaat het om iemand anders kind!

Al deze homoseksuele en transgender christenen, die in deze verklaring worden aangesproken, zijn andermans kinderen.

Nu gaat het om de onbekende naaste – die onzichtbare LGTBQ+er die niet tot je eigen kind of kleinkind behoort, maar die wellicht wel deel van je gemeente is.

Mag je als christelijke leider vanuit je Bijbelse overtuigingen en je angst voor onreinheid in de gemeente op deze manier stelling innemen over je naaste?

Al deze leiders die de verklaring ondertekend hebben of in de komende weken nog gaan ondertekenen, zou ik de volgende vraag willen stellen:

“Zou je deze verklaring aan je kind of kleinkind voorlezen, als hij of zij je vertelt dat hij homo, lesbienne of transgender is? Of zou je liefdevoller reageren?”

Laten we in Jezus Naam liefdevoller reageren…

Laten we niet alleen onszelf, onze kinderen en onze kleinkinderen liefhebben, maar ook de onzichtbare LGTBQ+  naaste, die jouw handtekening zeker gaat lezen!

 

Dreigen evangelische gemeentes een hele generatie jongeren kwijt te raken?

 

Een tijdje geleden werd ik gevraagd om met het leiderschapsteam van een evangelische gemeente over hun visie voor 2030 na te denken. Welke tendensen zien wij plaats vinden? Wat gebeurt er in evangelische gemeentes en in de levens van mensen? Waar gaat het naartoe?

Over de komende maanden wil ik als vervolg hierop een aantal zorgen delen die ik persoonlijk heb omtrent de toekomst van evangelische kerken en gemeentes in ons land. Naast alle mooie en vele positieve dingen die hier plaats vinden, zie ik ook een aantal tendensen waar ik me zorgen over maak en die ik wil delen met de hoop dat ik me of druk maak over niks, of dat er hier een gesprek op gang over kan komen. Dus laten we beginnen…

Veel van deze jongeren ervaren dat ze hun grootste levensvragen in de kerk niet mogen of kunnen stellen.

De eerste zorg die ik meen te zien, is een toenemende secularisatie onder een bepaalde groep van evangelische jongeren. Misschien ken je het boek ‘You lost me’ van David Kinnaman, directeur van de Barna Group, één van de voornaamste christelijke onderzoeksbureaus in de VS. In zijn boek beschrijft David Kinnaman waarom de (evangelische) kerk in de VS momenteel een groot aantal van hun jongeren verliest. Het gaat hier met name om de 18 tot 29 jarigen, ook wel de Mozaïek generatie genoemd. Volgens het onderzoek van Kinnaman verlaat 59 procent van deze generatie de kerk en zorgt zo voor een demografisch zwart gat in de kerk in de VS.

Natuurlijk is het zo dat deze leeftijdsgroep al langer bekend staat als dé leeftijdsgroep waarin mensen de kerk verlaten, maar in het verleden kwamen veel van hen later gelukkig wel weer naar de kerk teug. Volgens Kinnaman is dat deze keer niet automatisch het geval. Hoewel iedere Mozaïeker zijn of haar eigen redenen heeft om de kerk te verlaten, lijkt hun overkoepelende boodschap vaak hetzelfde te zijn, namelijk: “Je bent mij kwijt geraakt, omdat hetgeen waar de kerk voor staat in mijn ogen niet meer klopt.” Veel van deze jongeren ervaren dat ze hun grootste levensvragen in de kerk niet mogen of kunnen stellen. In plaats daarvan keren zij zich tot technologie, de huidige cultuur en hun leeftijdsgenoten voor antwoorden over de grote levensvragen over wetenschap, levensstijl, seksualiteit en cultuur.

Mijn zorg is dat ditzelfde verschijnsel ook in de evangelische kerken en gemeentes in ons land aan het plaatsvinden is en dat dit in de komende jaren alleen nog maar gaat toenemen. Naar mijn weten zijn er met betrekking tot ons land op het moment nog geen concrete cijfers over dit fenomeen, maar ik zie het al wel gebeuren in evangelische gezinnen in mijn naaste omgeving. Met enige regelmaat kom ik als rondreizende spreker na afloop van een dienst in gesprek met bezorgde ouders die tegenover mij hun zorgen uiten over hun kinderen die niet meer geloven en daarom ook niet meer mee willen naar de gemeente. In de jaren 60 tot 80 van de vorige eeuw vond er een grote secularisatie plaats in de traditionele kerken. Ik ben bang dat de evangelische beweging nu aan de beurt is. We hebben onder andere te maken met de eerste ‘internet en mobiele telefoon’ generatie. In bepaalde gemeentes worden deze jongeren al de ‘blauwe gloed’ generatie genoemd – vanwege de blauwe gloed van hun mobiele telefoons op het balkon tijdens de dienst.

Binnen dit nieuwe gewoon moeten we als kerken bezig met de vraag: hoe voorkomen wij dat ze ons Bijbels verhaal wegfilteren?

Deze secularisatie onder de 18 tot 29 doelgroep heeft volgens mij voor een belangrijk deel te maken met de vraag: “Hoe gaan wij als christenen om met de Bijbelse boodschap?” Tot voor kort was het ‘normaal’ dat je als jongere jouw overtuigingen aanpaste aan de verkondiging in de dienst en het Bijbelse onderwijs in de gemeente. Je zou de verkondiging kunnen vergelijken met een koekjesvorm. Net zoals het deeg zich laat vormen door de koekjesvorm en je zo allemaal dezelfde koekjes krijgt, zo liet ik mij en mijn generatie vormen door het Bijbelse verhaal in de gemeente. Het was als vanzelfsprekend dat je als je jonge christen je aanpaste aan het grote verhaal in de Bijbel. Tegenwoordig lijkt de (onbewuste) denkwijze omgekeerd te zijn: “Ik pas mij niet meer aan het verhaal aan. Het verhaal moet bij mij passen. Het verhaal moet voor mij kloppen.”

In plaats van het grote verhaal als koekjesvorm werkt het verhaal nu als een elastiekje dat je om je arm meedraagt. Christelijke jongeren dragen vaak meerdere elastiekjes om hun arm. Op zondagmorgen dragen ze het christelijke elastiekje. Op school dragen ze het seculiere elastiekje. Ze hebben geleerd om verhalen te filteren. Dagelijks komen er honderden verhalen via Snapchat, Instagram, Whatsapp, Facebook, Netflix, internet en andere sociale media bij hen binnen. Ze hebben moeten leren omgaan met fake news en voortdurende reclameboodschappen. Filteren is een absolute noodzaak. Ons Bijbels verhaal is maar één van de vele verhalen die op hen afkomt. Dit is niet te veranderen of terug te draaien. Dit is deel van het nieuwe gewoon dat buiten onze kerkelijke macht en invloed ligt. Binnen dit nieuwe gewoon moeten we als kerken bezig met de vraag: hoe voorkomen wij dat ze ons Bijbels verhaal wegfilteren?

- wordt vervolgd -