In deze serie van artikelen op mijn blog kijk ik naar de vraag: “Wat gebeurt er in christelijk Nederland en met name binnen de evangelische tak hiervan? Wat zie ik gebeuren en waar gaat het volgens mij naartoe?”
Een van de dingen die ik meen te zien, is dat er een toenemende charismatisering binnen christelijk Nederland aan het plaatsvinden is. Ik realiseer dat me dat de term 'charismatisering' voor sommigen wellicht onbekend is. Charismatisering staat voor de groeiende aandacht en ruimte voor de gaven en de kracht van de Heilige Geest in het leven van de individuele christen, die daardoor ook automatisch een beïnvloedende werk heeft in het leven van de gemeente, waar deze christenen toebehoren.
Vanuit mijn ervaring als rondreizende spreker zie ik regelmatig dat dit niet alleen positieve effecten geeft, maar in sommige kerken en gemeentes ook tot bepaalde negatieve gevolgen kan leiden. Dit speelt zich met name af binnen sommige evangelische gemeentes en waarschijnlijk ook binnen een aantal protestantse kerken in ons land, maar daar heb ik persoonlijk minder zicht op.
Beginnen met een bijsluiter
Misschien is het wijs om dit artikel met een bijsluiter te beginnen. Ik kan mij goed voorstellen dat bepaalde christenen mij als anti-charismatisch bestempelen. Op zich is dit een logische beredenering. Ik heb het afgelopen jaar hier op mijn blog en op CIP een kritische serie over gebedsgenezing geschreven. Daarnaast spreek ik mij met enige regelmaat uit tegen dingen, die niet altijd even goed lijken te gaan binnen evangelisch en charismatisch Nederland. Hierdoor kan al snel de beeldvorming ontstaan, dat ik dus vanzelfsprekend ook anti-charismatisch ben. Om heel eerlijk te zijn, is dit niet het geval. Ik zie mijzelf als een charismatische christen, die misschien wel op dagelijkse basis in tongen bidt en zo nu en dan mooie en spannende avonturen met de Geest mag beleven. Zij het binnen de Keltische spiritualiteit in plaats van binnen een charismatische gemeente...
Niet alleen binnen evangelisch Nederland, maar mede door het Charismatisch Werkverband, New Wine en het Evangelisch Werkverband speelt deze charismatisering zich nu ook binnen de protestantse wereld af. Dat dit gebeurt, betekent niet automatisch dat dit ook een probleem hoeft te zijn. Het is aan het gebeuren en veel christenen ervaren op individuele basis een rijke zegen in hun leven als gevolg. Dus waarom praten over risico's?
Moet je vasthouden aan je identiteit als gemeente?
Ondanks alle mooie en positieve effecten in de individuele levens van christenen voorzie ik dat dit fenomeen voor veel evangelische - en wellicht ook voor protestantse gemeentes in de komende jaren een probleem kan gaan vormen. Ik zie het in de praktijk nu al plaats vinden. De vraag waar veel leiderschapsteams van deze gemeentes mee geconfronteerd gaan worden, is:
“Hoe houdt je vast aan je evangelische / traditionele identiteit en vorm, terwijl er een toenemende druk vanuit gemeenteleden ontstaat, die een charismatisering van de gemeente willen?”
Vaak gaat het om gemeenteleden die op conferenties en genezingsavonden beïnvloed worden door de charismatische beweging. Ze hebben zoveel moois en zoveel ‘meer’ meegemaakt, dat zij nu de voorvechters gaan worden voor meer ruimte voor de ervaring en de kracht van Geest binnen hun eigen gemeente. Dit verlangen van deze enthousiaste mensen kan al snel tot spanning binnen deze gemeente gaan leiden. Niet altijd kan er even goed met deze spanning om worden gegaan.
Als rondreizende spreker kom ik zo nu en dan in evangelische gemeentes, die net gescheurd zijn of een groot deel van de gemeenteleden zijn kwijtgeraakt of door een ernstige leiderschapscrisis zijn gegaan vanwege deze roep naar charismatisering.
Met name als deze situatie binnen het leiderschapsteam zelf speelt, blijkt dit heel lastig te zijn. Als een deel van het leiderschapsteam naar meer ruimte en aandacht voor het werk van de Geest streeft en een ander deel van het leiderschapsteam daar anders over denkt, leidt dit bijna altijd tot grote, onoverkomelijke problemen binnen de gemeente.
Onofficiële leiders die een aanhang verzamelen
Soms speelt dit vraagstuk in het begin niet binnen het leiderschapsteam zelf, maar heb je als leiderschap te maken met onofficiële leiders binnen je gemeente, die hun invloed en hun Bijbelse visie aan jou als leiderschapsteam willen opleggen en in de gemeente een aanhang om zich heen verzamelen. Des te groter, invloedrijker en luider de groep, des te lastiger om hier vanuit het leiderschapsteam tot een goede voortgang te komen.
Het vraagt om veel wijsheid, geduld, begrip, nuance en echt luisteren naar elkaar, wil je als enthousiaste voorvechters van de Geest en als bestaand leiderschapsteam (met een verantwoordelijkheid voor de gehele gemeente) hier samen goed doorheen kunnen komen. Helaas lukt dit niet altijd met alle gevolgen van dien. Gemeentes die scheuren, conflicten die dwars door families en vriendengroepen gaan, leiders die afgebrand worden, een burn-out krijgen, mensen die hun geloof verliezen en ga zo maar door!
Naast alle persoonlijke, mooie ervaringen met Geest, die deze charismatisering bij vele individuen binnen de gemeentes gaat bewerkstelligen, is daar de kans dat dezelfde charismatisering veel pijn en verdriet gaat creëren bij een gedeelte van de gemeentesdie verwond en teleurgesteld achterblijft of buiten de boot dreigt te vallen.
"Hoe kunnen wij hier wijzer en beter mee om leren gaan?", is een vraag die hopelijk hoog op de agenda komt te staan van zowel de bestaande leiders van gemeentes, als van de charismatische leiders die deze beweging promoten en aanwakkeren.
Vooral christelijke jongeren lijken gevoelig voor deze beweging
Een ander effect van de toenemende charismatisering in christelijk Nederland is dat met name jongeren extra gevoelig lijken te zijn voor dit charismatische aspect van geloven. Misschien komt dit ook wel voort vanuit een tegenreactie op de toenemende secularisatie van hun christelijke vrienden die zij kennen.
In de jaren 70 was je als radicale christelijke jongere wellicht betrokken bij de Jesus People.
In de jaren 80 was je als enthousiaste christelijke jongere deel van een Youth for Christ koffiebarteam.
In de jaren 90 deed je vanzelfsprekend mee met een jeugdkerk.
Als je nu als christelijke jongere een beetje radicaal bent, organiseer je al snel een charismatische jeugddienst!
Voor veel christelijke jongeren is dit charismatische aspect ook heel krachtig.
Het belooft heel veel, zoals:
- mooie ervaringen,
- een geluksgevoel,
- het pakkend bewijs dat het écht allemaal waar is,
- het idee dat er écht wat gebeurt,
- een podiumcultuur waar je zelf deel van kunt zijn,
- de bovennatuurlijke kracht die door je heen stroomt als je voor iemand bidt of als je profeteert.
Alles bij elkaar is, gaat het om een potente mix van menselijke verlangens, menselijke noden en Gods krachtige aanwezigheid. Deze mix zorgt onbewust voor een krachtige bevestiging van de (vaak nog kwetsbare) identiteit als jongere.
Leren dealen met een krachtige God die soms teleurstelt
Tegelijkertijd leidt deze charismatisering soms ook tot teleurstelling. Wat gebeurt er als je niet geneest? Als God afwezig lijkt te zijn? Als alles niet zo maakbaar lijkt? Als je God niet voelt? Als het niet zo eenvoudig lijkt te zijn, zoals we soms in onze nieuwe liederen zingen? Wat als je met God toch niet alles lijkt te kunnen doen? Als de muur te hoog is en je er ook met God niet over heen kunt springen? Wat als gebeden niet verhoord worden en God karig lijkt om te gaan met Zijn bovennatuurlijke macht?
Wat als deze charistmatische toename leidt tot een slechte theologie, waarbij de jongere verwachtingen van God krijgt, waaraan God niet wil, kan en zal voldoen?
Deze vragen kunnen leiden tot een geloofscrisis bij de jongere. Ik denk dat het belangrijk is dat, zelfs al gaan deze jongeren buiten jouw kerk om allerlei charismatische jeugddiensten houden, je als gemeente toch probeert om het contact met deze charismatische jongeren te behouden. Zelfs al zien ze jullie als gemeente als krachteloos, niet radicaal en lauw! Op deze manier, die soms een hoop geduld en genade kost, kan je als gemeente hen blijvend ondersteunen en pastorale hulp bieden wanneer dat nodig blijkt te zijn.
De komende vloedgolf
De toenemende charismatisering is als een vloedgolf die in de komende tien tot twintig jaar een overgroot deel van de evangelische en protestantse gemeenten in ons land gaat bereiken.
Hierdoor gaat ondanks sommige teleurstellingen de druk op de leiding van deze gemeentes om steeds charismatischer te worden alleen maar toenemen. Leidinggevenden van deze gemeentes zullen mijn inziens meer een meer geconfronteerd worden met deze wens naar meer kracht en uitingen van de Geest. Wellicht is het belangrijk om als leiderschap nu alvast bezig te gaan met de volgende vragen:
- Wat is ons verhaal betreffende deze charismatisering?
- Hoe willen wij als gemeente op deze vraag gaan reageren wanneer die komt?
Waarom kom ik in mijn artikelen vaak met een reflectie en niet met handreikingen?
Ik kies er bewust voor om in mijn artikelen met een reflectie te komen en niet met slimme, snelle antwoorden. Volgens mij is het belangrijk dat we eerst eens goed gaan kijken en ontdekken wat er speelt. Daarbij denk ik dat die snelle antwoorden er op eerste gezicht niet zijn. De problematiek hiervoor is te complex. Binnen het thema 'charismatisering' heb je meestal te maken met mensen, die onlangs op een conferentie of tijdens een genezingsdienst het allermooiste in hun leven hebben meegemaakt en deze zegen aan iedereen gunnen. Aan de oppervlakte lijkt dit geweldig. Ondertussen spelen er vaak in de onderstroom en in hun onbewuste allerlei andere menselijke krachten mee, die tevens een veranderingsproces in de gemeente op gang willen zetten.
In de meeste gevallen is er, zowel bij het leiderschapsteam als bij de groep die een verandering wil, weinig tot geen inzicht in hun eigen onderstroom krachten, waardoor het gehele proces zeer troebel wordt. Hierdoor worden vaak meest basale menselijke motivaties, zoals angst en overlevingsdrang de regisseurs van het drama met alle gevolgen van dien!