“Wat een vreemde titel!”, zal je wellicht denken. “Menselijke genezingen? Waar gaat dit over?” In dit vierde artikel in deze serie wil ik je meenemen in een blikje achter de schermen van genezingsdiensten en je kennis laten maken met één van de nadelen, namelijk de ‘menselijke genezingen’.
Dit zijn ‘genezingen’ die mensen, vanwege de manier waarop de samenkomst is opgezet, kunnen ervaren, maar die vaak helaas ook weer binnen korte tijd verdwenen lijken te zijn met alle emotionele gevolgen van dien.
Kwetsbare mensen beschadigen
Persoonlijk maak ik mij hier zorgen over, omdat we hiermee het risico lopen dat we kwetsbare mensen per ongeluk verder kunnen beschadigen. Ik denk dat we moeten trachten om dit ten allen tijde te voorkomen. Vandaar dit vierde artikel over het verschil tussen de menselijke en de Goddelijke genezing in een genezingsdienst.
maar ik maak mij ook zorgen over de nadelen die aan ons handelen kleeft"
Het is misschien goed om te beginnen met het feit dat het begrip ‘genezingsdiensten’ nog maar een hele jonge telg in de christelijke familie is. Hoewel er tijdens de eerste 'Great Awakening’, een periode van evangelische opwekkingen rond 1730 in de Verenigde Staten, al wonderbaarlijke dingen tijdens diensten gebeurden, was het pas aan het eind van de negentiende eeuw, dat de eerste, échte genezingsdiensten plaatsvonden: rondreizende gebedsgenezers die met hun tent door het land reisden en overal genezingsdiensten hielden.
Opwekking van genezingen
In de twintigste eeuw zijn deze genezingsdiensten groot gemaakt. Eerst in de jaren 20 en 30 door bijvoorbeeld Aimee Semple McPherson, die bewust haar showmanship, charisma, toneelrekwisieten en orkesten gebruikte om mensen zoveel mogelijk tijdens haar diensten te laten beleven. En later tussen 1940 en 1970 door o.a. Kathryn Kulhman, die duidelijk haar podiumpersonage, haar stemgebruik en de muzikale begeleiding in haar bediening inzette om mensen naar genezing te leiden. Hierom heen ontstond na 1945 de zogenoemde ‘Healing Revival’, een grote opkomst van met name Amerikaanse gebedsgenezers die zich eerst voornamelijk op de VS en later op de hele wereld richtten.
Ik beschreef aan het begin van dit artikel genezingsdiensten als een begrip. Eigenlijk kan je misschien beter over een goeddoordachte formule spreken. Dit klinkt wellicht gelijk weer zo vreemd en negatief. We snappen dat bijvoorbeeld McDonalds en IKEA goeddoordachte formules zijn. Overal ter wereld zijn ze precies hetzelfde. Zo gecreëerd dat jij als klant hier keer op keer gebruik van wilt maken. Maar je kunt genezingsdiensten toch niet in ditzelfde rijtje plaatsen? Staat ‘formule’ hier niet gelijk aan iets dat totaal niet van God komt, maar door mensen in elkaar gezet is om te manipuleren? Betekent dit dan dat al die mensen, die bij gebedsgenezingsdiensten betrokken zijn, slechte intenties hebben?
Dit zijn belangrijke vragen om te stellen. Voor mij is het antwoord in een notendop: nee en nee. De waarheid is vaak een stuk genuanceerder dan we denken.
Ken je het verhaal van het meisje dat haar moeder vraagt waarom zij elke keer de uiteindes van het vlees afsnijdt, voordat het de oven ingaat? De moeder wist het niet, behalve dat haar eigen moeder dit ook altijd deed. Dus vroeg het meisje dit aan haar oma. Haar oma wist het ook niet behalve dat haar eigen moeder dit ook altijd deed. Dus vroeg dit meisje het aan haar overgrootmoeder. Die gaf als antwoord: “Toen jouw oma nog een klein meisje was, hadden we een te kleine oven. Het vlees paste niet en daarom sneed ik altijd de uiteindes van het vlees eraf.”
Wereldwijde formule
De oprichters van de genezingsdiensten hebben zich aan het begin afgevraagd: “Welke elementen kunnen wij gebruiken om mensen aan te trekken? Hoe kunnen wij geloof opwekken tijdens de dienst? Welke belangrijke rol speelt het gedrag van de gebedsgenezer hierin en wat kunnen wij doen om ervoor te zorgen dat God tijdens de dienst kan genezen?” Door ‘trial and error’, naar elkaar te kijken, van elkaar te leren, bewust en onbewuste dingen van elkaar over te nemen, is er over de afgelopen anderhalve eeuw een bepaalde wereldwijde formule ontstaan.
In het verhaal van het meisje en de oven is de kennis van het ‘waarom doen wij dit zo?’ verdwenen, maar het gedrag is gebleven. Zo werkt het, denk ik, ook rondom genezingsdiensten. Dit was ooit een goeddoordachte formule, die nu grotendeels onbewust gekopieerd wordt, zonder dat we wellicht écht doorhebben waarom we deze dingen doen en welke bijwerkingen onze manier van aanpak op mensen kan hebben.
Als je weleens een genezingsdiensten heb bijgewoond, dan weet je dat deze bijna altijd met een krachtige tijd van aanbidding begint. Hierop volgt een preek, die als doel heeft om het geloof van de aanwezigen toe te laten nemen. Na de preek krijg je de collecte en een korte tijd van aanbidding. Dan begint de genezingsbediening met vaak op de achtergrond een zacht pianospel, gevolgd door een tijd van getuigenissen en tenslotte een machtigingskaart met de vraag of je deze bediening voor lange termijn wilt gaan ondersteunen.
Klakkeloos
Dit is de formule die overal ter wereld bijna klakkeloos in alle gebedsgenezingsdiensten overgenomen is. Nu kan je je afvragen wat hier mis mee is. Is dit niet gewoon hoe kerkdiensten er überhaupt uitzien? Afhankelijk van je kerkelijke denominatie kan dit best kloppen en is het logisch genoeg om dan gebedsdiensten net zo te structuren als de zondagochtenddiensten. In gebedsgenezing hebben de vormen die we gebruiken, die gestructureerd zijn in een vaste formule, echter ook een diepe theologische betekenis: ze zijn bedoeld om Gods genezing verder op te roepen.
Maar tegelijkertijd is formule tevens zo afgesteld dat er tijdens de dienst emotionele verwachtingen gewekt worden. Dit creëert een lastige mix om te combineren. Hierdoor kan er al snel een mengeling van zowel Goddelijke als menselijke krachten ontstaan.
De krachtige tijd van aanbidding is er bijvoorbeeld niet voor niets. Er zijn maar weinig gebedsgenezers die ‘koud’ vanuit hun bediening durven te werken. Het publiek moet er klaar voor worden gemaakt. Hier is de tijd van aanbidding deels voor bestemd. Natuurlijk is het altijd goed om God te aanbidden. Natuurlijk is het fijn om met elkaar te zingen. Natuurlijk geniet God meestal van onze lofprijs. (Ik schrijf meestal, omdat de profeet Amos in hoofdstuk 5: 21 – 24 hier iets belangrijks over te zeggen heeft.)
Vorm van hypnose
Maar door onze tijd van aanbidding komen we met grote regelmaat ook in een bepaalde mate van vervoering. We komen in een ‘altered state of consciousness’ oftewel in een andere staat van bewustzijn. Sommige mensen spreken hier zelfs over een bepaalde vorm van hypnose die je als groep ervaart. Dit klinkt natuurlijk heel eng en occult, maar dit betekent niet dat wij allemaal ineens als kippen gaan kakelen als de spreker dit zegt. Er gebeurt wel iets in onze psyche, waardoor wij ons op een diepere laag openstellen voor wat er in de dienst gebeurt.
We stellen ons zowel open voor Gods Geest, als voor de menselijke beïnvloeding van de gebedsgenezer. Door deze tijd van aanbidding, de krachtige preek, het pianospel op de achtergrond, de sfeer in de zaal, het podium, de belichting, het charisma van de spreker gebeurt er een hoop in ons lichaam. Chemische stofjes worden aangemaakt. Er giert van alles door ons heen. Met name als je ook nog eens door de gebedsgenezer in het spotlicht wordt geplaatst en misschien zelfs op het podium mag komen. Ineens voel je de pijn een stuk minder, lijkt die nare piep in je oren verdwenen, ervaar je voor het eerst in tijden kracht in je benen en lijkt het wonder gebeurd te zijn.
Ik schrijf bewust ‘lijkt’, omdat hét grote nadeel van deze genezingsdienstformule is dat er ook menselijke genezingen kunnen plaatsvinden. Genezingen die tijdelijk van aard zijn en die er niet in slagen om de nodige medische toetsing te doorstaan.
Psychologische beïnvloeding
De niet-christelijke Engelse illusionist Derren Brown laat in zijn goochelshow ‘Miracle’ zien hoe je met de formule van de christelijke genezingsdienst allerlei mensen tijdelijke wonderbaarlijke genezingen kunt laten ervaren. Hij geeft hierin toe dat hij geen gebruik maakt van geestelijke krachten, maar van psychologische beïnvloeding. Of we het nou willen of niet, er is bewijs dat dezelfde formule, die we in gebedsgenezingsdiensten gebruiken en vinden, ook zonder God tijdelijke genezingen kan voortbrengen.
Dit is heel confronterend, vooral omdat als je dit zegt en accepteert, het gelijk lijkt te staan aan het zeggen dat de hele genezingsbediening niet werkt, manipulatief is en dat God niet geneest. Persoonlijk ben ik het daar niet mee eens. Ik geloof dat er hele mooie en waardevolle dingen binnen gebedsgenezing in een veilige setting kunnen gebeuren, maar ik maak mij tegelijkertijd zorgen over de (onbewuste) nadelen die aan ons huidig handelen kleeft.
Ik denk dat het van belang is dat wij durven te spreken over menselijke genezingen.. Dit soort ‘genezingen’ gebeuren niet door slechte intenties, maar meestal met oprecht geloof en vertrouwen in het systeem, waarin we opgegroeid zijn, wat we kennen en volgen.
Onderscheid tussen menselijke en Goddelijke genezingen
Sommige christenen vinden het vervelend dat ik schrijf over ‘menselijke genezingen’, maar ik denk dat het belangrijk is om een onderscheid te maken tussen een wonderbaarlijk ingrijpen van God tijdens een genezingsdienst, wat soms ook echt gebeurt en de psychologische beïnvloeding waardoor mensen tijdelijk een genezing ervaren. Door deze psychologische beïnvloeding ook als goddelijke genezingen te zien, doe je onrecht aan Gods kracht en het Wezen van God.
Niet alleen dat, maar je kunt ook mensen beschadigen, omdat ze niet begrijpen waarom zij eerst wel genezen waren en de volgende ochtend of een paar dagen later niet meer. Met als gevolg dat ze vaak zichzelf of God hiervoor de schuld geven. Hoe vreselijk is dat? En welke vragen en welke Godsbeelden en zelfbeelden roepen dat weer op? Alles bij elkaar biedt deze huidige vorm van genezingsdiensten onvoldoende veiligheid voor de kwetsbare doelgroep waarmee gewerkt wordt en daarom moeten wij onszelf de vraag stellen:
Waarom kiezen wij niet voor een veiligere vorm van genezingsdienst? Een vorm waarin de kans op menselijke genezingen zo klein mogelijk is gemaakt, waardoor er ook mindere pastorale brokstukken kunnen plaatsvinden?
Stel je voor: “Je komt de genezingsdienst binnen en je kijkt verrast om je heen. Je bent binnen gekomen in een gezellige ruimte met allerlei tafeltjes, waarbij je uitgenodigd wordt om aan een tafeltje te komen zitten. Voor iedereen is er goede koffie en lekker gebak. Op de tafel ligt een briefje waarop jij je ziekte of nood kunt schrijven. Terwijl het gratis gebak gebracht wordt, wordt je briefje opgehaald. Je doet met elkaar een uur lang een leuke bingo, waarbij zoveel mogelijk mensen een prijsje kunnen winnen. Ondertussen zit de gebedsgenezer met zijn team twee kamers verderop voor alle noden te bidden. Na de bingo ga je naar huis. Je krijgt een briefje mee, waarop staat dat er voor die avond specifiek voor je nood gebeden is en dat als je genezing ervaart, het heel belangrijk is dat je dit laat verifiëren door je arts.”
Gods goedkeuring
Misschien moet je lachen om dit voorbeeld. Misschien kan je zelf veel betere voorbeelden bedenken, maar ik geloof niet dat God de formule van de genezingsdienst nodig heeft om te genezen. En weet je wat het tegelijkertijd weer zo lastig maakt? God werkt op Zijn manier gewoon dwars door onze gebrekkige genezingsdiensten heen. God heeft ook wel door dat het een formule is. Tegelijkertijd ziet Hij al die mensen, die Hem oprecht aan het zoeken zijn en verleent daar soms, lang niet altijd en zonder enig patroon dat wij kunnen ontdekken, Zijn kracht aan. Maar dat God ergens door heen werkt, betekent niet dat God hier automatisch ook Zijn goedkeuring aan geeft. Het betekent ook niet dat deze formule het beste voor alle betrokkenen is. Daarom pleit ik voor een doordenking hiervan.
Hoe kunnen we er voor zorgen dat genezingsdiensten allereerst veilig zijn voor de kwetsbare doelgroep?
Hoe kunnen wij de mate van menselijke genezingen zo klein mogelijk maken, zodat het echt alleen om het goddelijk ingrijpen van God gaat?