Post-Evangelische Perikelen

12. De onvermijdelijke val...

 

Het is 2019. Johns vader overlijdt en kort daarop begint John een affaire. Hoe zal Annelies reageren? En de gemeente?
 
In het jaar dat John 48 wordt, overlijdt zijn vader. John heeft al jaren geen contact meer met zijn ouders gehad. Eigenlijk al niet meer sinds hij zijn vader 24 jaar geleden als voorganger afzette. Zijn vader heeft het wel jarenlang geprobeerd met brieven, kaartjes en telefoontjes. Maar John heeft elk contact vermeden. Nu is zijn vader dood. De man voor wie hij zich al die jaren had willen bewijzen en die hij uit zijn leven had gebannen, is niet meer. Later zal John mij vertellen dat dit moment een keerpunt in zijn leven is geweest. Zoals hij het zelf verwoordde: de aftakeling was begonnen.

In de gemeente begint John steeds meer de druk te voelen van Erik, de jonge aanbiddingsleider. Erik heeft net twee jaar een opleiding gevolgd in hun moedergemeente in Colorado en is daar een beschermeling van senior pastor Michael geworden. Elke keer als John naar Erik kijkt, ziet hij in hem de tomeloze ambitie om zelf senior pastor te worden. Het liefst zou hij Erik uit de gemeente zetten, maar hij vreest de reactie van pastor Michael. Annelies ziet Erik trouwens wél helemaal zitten. John begint zich machteloos en onzeker te voelen.

De roep van de zee

 

 

Wat begon als een leuk uitje, werd al gauw een wekelijkse traditie. Elke zondagmorgen van jongs af aan, ging ik samen mijn ouders naar het strand. We sloegen geen week over. Hier zongen we onze kinderliedjes over de zee en luisteren naar de meest spannende verhalen over mensen, die avonturen op zee hadden beleefd. En als er tijd over was, mochten wij zelfs een zandkasteel bouwen! Hier op ons wekelijkse uitje op het strand ontwikkelde ik een diepe liefde voor de zee, voor haar schoonheid, haar kleuren, haar macht en haar leven.

Deze liefde nam ik mee mijn tienerjaren in, waarin ik ontdekte dat er op het strand zelfs een strandtent voor tieners was. Vele uren bracht ik in deze strandtent door. Vol overgave zongen we liederen over de zee. We luisterden naar krachtige toespraken. Samen baden voor een tsunami die het gehele strand en de kustlijn zou overspoelen. Toen deze tsunami uitbleef, gingen we terug naar de orde van de dag. Al snel kreeg ik mijn eerste taak. Ik mocht strandstoelen voor de zondagmorgen helpen klaarzetten. In korte tijd promoveerde ik naar de opvang voor kinderen, waar ik zelf verhalen mocht vertellen en hen leerde hoe je een zandkasteel kon bouwen.

Op mijn twintigste kreeg ik mijn eerste baan op het strand. Deel zijn van de reddingsbrigade, en later zelfs leider van het promotieteam. Om de zee te promoten, bouwden wij (letterlijk) een strandtent in het centrum van de stad, die wij vol gooiden met een kuub zand. Meerdere strandtenten volgden. De afgelopen zestien jaar heb ik een eigen strandtent kunnen opbouwen en deze jarenlang met plezier gerund.

Ik ben nu 45. Ik heb mijn gehele werkende leven, alle zondagochtenden en vele door de weekse avonden op het strand doorgebracht. Ik heb meer dan tienduizend liederen over de zee gezongen. Duizenden toespraken aangehoord; saaie, uitdagende, ontroerende, tenenkrommende monologen over de zee, de kracht van de golven, de geur van het water, wat je wel en niet mag doen op het strand, hoe ver je de zee in mag gaan, hoe mooi de zee wel niet is en wat het betekent om te zwemmen. Je kunt je geen aspect van de zee of het strand bedenken, of ik heb er in al die jaren wel een toespraak over gehoord.

11. De leider als mannetjeshert

 

Het is 2015. John komt met ‘Time for Joy’ op de landelijke televisie. Nathan, voorganger van een ’emerging’ gemeente in Amstelland, zet me aan het denken over Johns leiderschap.

De regionale televisie-uitzendingen van de diensten van de Joy-gemeente gaan nationaal. John komt nu wekelijks op de landelijke televisie. Elke zondagmorgen van tien tot elf kan heel Nederland op RTL12 kijken naar ‘Time for Joy’ met als hosts John en Annelies. Wat dit de gemeente per week aan zendtijd kost is onbekend, maar op de forums en blogs op internet wordt er druk over gespeculeerd.

John heeft nu een landelijke positie als evangelisch leider. Maar wat wil je met een gemeente van bijna tweeduizend bezoekers. Hij is bestuurder van meerdere evangelische stichtingen en verenigingen. Het gaat hem ogenschijnlijk goed af. Maar ik ben er niet gerust op. Dit moet eens verkeerd gaan aflopen. Wie in de gemeente en wie in evangelisch Nederland kan en durft nu nog tegen John op te staan? Veel van de mensen die dit in het verleden geprobeerd hebben zitten nu afgebrand thuis. Johns oudstenraad zit vol ja-knikkers. Niemand stopt de vervorming die onbewust over de jaren heen is opgetreden. Als ik John ontmoet op bijeenkomsten van leiders wordt er heel wat met elkaar afgehugd, maar zal John nog echte vrienden in zijn leven hebben? Mensen die John mogen zeggen wat ze denken en vinden, die hem kunnen afremmen en bijsturen? Ik ben bang van niet! Het moet een eenzame wereld zijn aan de top van het succes.

Ik ben zelf net voor de tweede keer in mijn leven door een serie supervisiegesprekken gegaan. Ik heb me opnieuw verbaasd over de blinde vlekken in mijn werk, de vervorming in mijn bediening en motivatie. Ik heb heel wat moeten bijsturen. Zou iemand als John zich durven openstellen voor supervisie? John inschattende is hij nog steeds onzeker. Ik ben bang dat hij nog steeds de dwang in zich heeft om zich te willen bewijzen ten opzichte van zijn vader; dat hij een leegte probeert te vullen met succes.

“Waarom moet een man zich verhogen ten opzichte van een ander? En wat moet mijn houding tegenover hem zijn?”

Het is 2017. Jessie en ik organiseren een avond bij ons thuis voor mensen die betrokken zijn bij nieuwe vormen van kerk-zijn. We zijn met een groepje van dertig man. Tijdens het eten raak ik in gesprek met Nathan, de jonge voorganger van een nieuwe gemeente in Amstelland. Al snel vertelt hij me dat hij deel is van het voorgangersoverleg in Amstelland en hoeveel moeite hij heeft om hier op een goede manier met John om te gaan. Nathan en zijn vrouw hebben de afgelopen jaren veel ex-leden van de Joy-gemeente opgevangen en hebben zoveel negatieve verhalen gehoord dat hij worstelt om op een gezonde manier met John om te blijven gaan.

10. Bedrogen door de gezalfde

 

Van de Joy-gemeente hebben we een gift van tienduizend euro gekregen voor ons missionaire werk. Als team bespreken we de opties wat we met zoveel geld kunnen doen. Maar hebben we niet te vroeg gejuicht?

Thuisgekomen vertel ik ons team over de geweldige gift die we voor ons werk hebben gekregen. We maken gelijk plannen hoe we dit geld het beste kunnen besteden. We kiezen ervoor om de tienduizend euro te gebruiken om een jaar lang een winkelruimte te huren en hier een blijvende plaats voor ons gebedshuis te creëren, waar we 24 uur per dag en 7 dagen per week kunnen bidden. Vol enthousiasme gaan we op zoek naar een geschikte ruimte.

Twee maanden later is er echter nog geen geld. Ik bel de receptioniste van de Joy-gemeente die mij doorverbindt met Claire, John’s persoonlijke assistente. Claire begroet me enthousiast en belooft dat het geld zo spoedig mogelijk zal worden overgemaakt.

Een maand later komt er een brief. In deze brief vertellen ze hoe blij ze zijn dat ze ons grandioze werk in Den Haag een gift van duizend euro kunnen overhandigen. Een gift van duizend euro is geweldig, maar het is niet de tienduizend euro die ons is beloofd. Inderdaad wordt er diezelfde week nog een bedrag van duizend euro op onze girorekening bijgeschreven.

“Ik voel me bestolen. Hier komen ze niet mee weg! Mensen zijn voor minder dood neergevallen…”

Ik ben verbaasd. Ik zou toch zweren dat ze me een cheque van tienduizend euro hadden gegeven. We kijken het na op internet. De gemeente Joy heeft een website waarop je al haar diensten kunt bekijken. In het archief is de dienst waar ik ben geweest al snel gevonden. Ja, er staat zeker wel tienduizend euro en geen duizend euro op de cheque. Ik ben dus toch niet gek! Ik voel me bestolen. Jessie, mijn vrouw probeert me te overtuigen dat ik het moet laten gaan, maar hier komen ze niet mee weg. Voor de gemeente en de lokale televisie iedereen laten zien dat ze tienduizend euro gaan geven, en dan negenduizend euro achterhouden. Mensen zijn voor minder dood neergevallen…

9. Een gift van tienduizend euro!

 

Het is 2013. Naar aanleiding van een uitgebreid artikel in het EO-programmablad Visie over ons missionaire werk in Den Haag, heeft John me uitgenodigd om in de Joy-gemeente wat te komen vertellen.

Deze week gebeurt er van alles tegelijk. Met ons gemeentestichtende en missionaire project staan we op de omslag van het EO-programmablad Visie. Zoveel publiciteit heeft ons werk nog nooit gehad. We krijgen veel reacties uit het hele land. Een van deze reacties is een onverwacht telefoontje van John. “Ik zag je van de week in de Visie staan. Gefeliciteerd! Wat een geweldig project! Wat zou je ervan vinden om aanstaande zondag in onze dienst wat over je werk te komen vertellen? We zouden graag aandacht aan jullie mooie werk geven. Heb je hier tijd voor?”

Ik antwoord hem dat ik graag wil komen. We praten nog even over koetjes en kalfjes en spreken af dat ik er om 9 uur zal zijn. De dienst begint pas om 11 uur, maar dan is er genoeg tijd om nog te schminken en alles door te spreken met de regisseuse.

Die zondag ben ik ruim op tijd bij het Joy-gebouw in Amstelland. Deze keer moet ik niet bij de grote hoofdingang zijn, maar bij de achteringang. Als ik de auto parkeer en naar de deur loop, zie ik daar de twee bekende bordjes al staan. Ook hier hebben pastor Annelies en pastor John hun eigen parkeerplaats. Aan twee hele dure auto’s te zien, zijn ze er allebei al.

“Annelies straalt perfectie uit. Ze draagt een duur mantelpakje met perfect gekapt haar en in het oog springende sieraden. Volgens mij heeft ze zelfs een borstvergroting laten doen.”

In de hal word ik ontvangen door een receptioniste achter een eikenhouten bureau. Annelies komt me halen. Wat is ze veranderd in de afgelopen twintig jaar. Zolang is het alweer geleden dat ik bij hen op bezoek was in hun flatje naast de oude kerk, en moet je haar nu zien… ze straalt perfectie uit! Terwijl ze met kleine snelle pasjes op me toe komt lopen, neem ik haar snel in me op. Ze draagt een duur mantelpakje met perfect gekapt haar, vuurrode nagels en een aantal in het oog springende sieraden. Het zou me niets verbazen als de sieraden ‘echt’ zijn. Zo te zien heeft Annelies de afgelopen jaren ook een aantal schoonheidsoperaties laten doen. Meerdere botox-behandelingen, misschien zelfs wel een borstvergroting; hoewel ik daar als christelijke man misschien niet teveel bij stil zou moeten staan.

8. Doe ik het met liefde?

 

Het is 2010. Ik ben een weekend weg met mijn dochter Sanne. Tijdens een wandeling vertel ik haar over John.

Ik ben een weekend weg met mijn dochter Sanne die dit jaar twaalf is geworden. Tijdens een boswandeling op de Veluwe vertel ik haar over John. “Waarom volg je hem?” vraagt ze me. Een goede vraag. “Omdat zijn succes me intrigeert. Ergens zou ik ook wel zo succesvol willen lijken,” vertel ik haar, terwijl ik denk: waarschijnlijk ben ik gewoon jaloers.

“Wat heeft hij dan?” Het rijtje flitst door mijn hoofd: Een gemeente met 1300 leden, landelijk aanzien, mensen die hem op handen dragen en blindelings volgen, een losstaande villa in Blaricum, een huis in Portugal, een fortuin op de bank, een Mercedes, een BMW en een persoonlijke assistente. Bij dat laatste krijg ik altijd een beeld van Meg Ryan op haar mooist, maar ik heb zijn persoonlijke assistente nog nooit gezien. Misschien is het wel een gepensioneerde zuster…

7. Een omstreden artikel in Uitdaging

 

Het is inmiddels 2009. De jonge organisatie Vuur haalt geloofsgenezer Rod Medley naar Nederland. John verzet zich tegen deze nieuwe beweging.

Vuur, een organisatie van jonge charismatici, haalt Rod Medley, een Amerikaanse geloofsgenezer, naar Nederland. Twee maanden lang huren ze Ahoy af. Duizenden christenen uit allerlei kerken in Nederland komen hier avond na avond op af. Er zijn claims van genezingen. Net als bij de Toronto Blessing vijftien jaar geleden gebeuren er allerlei manifestaties. Mensen vallen, schudden, lachen, gillen, brullen, huilen. Voor de deelnemers lijkt het een groot feest.

Tot mijn verbazing is John een van de meest uitgesproken tegenstanders van deze beweging. Hij verbiedt zijn gemeenteleden om naar deze avonden te gaan. Ik vermoed dat maar weinigen van hen daadwerkelijk geweest zijn, terwijl het voor de honderden ex-leden van Joy die wél gingen, waarschijnlijk een grote reünie was. In een lang artikel in het blad Uitdaging schrijft John over de gevaren van het gedachtengoed van organisaties als Vuur die Rod Medley naar Nederland halen. Ze trekken gemeenteleden weg naar de ontmoetingen in Ahoy. Hij schrijft over mensen die de kerk als afgedankt zien en enthousiast zijn over emerging churches, hoe dit allemaal ten koste gaat van de bestaande kerken die veel mensen kwijtraken. Hij beschrijft de gevaren van de uitingen op deze bijeenkomsten en zet vraagtekens bij de claims van Rod Medley.

“De redactie van Uitdaging wordt overstelpt met ingezonden brieven. Ook veel ex-leden van Joy komen met hun verhalen over misbruik en manipulatie.”

Er komen veel reacties op dit artikel. De redactie van Uitdaging wordt overstelpt met ingezonden brieven. Dat is sinds Roeper, een van haar vaste columnisten, aangaf te willen stoppen met schrijven, niet meer voorgekomen. Drie maanden achter elkaar worden er twee volle bladzijden met ingezonden brieven aan dit artikel gewijd. De reacties liegen er niet om. Er zijn boze brieven vanuit de emerging hoek van mensen die niet vergeleken willen worden met de werkwijze van Vuur. Er zijn briefschrijvers die in Rod Medley de sleutel tot de opwekking in Nederland zien en die John waarschuwen om niet aan de gezalfde des Heren te komen – waar had ik dit toch al eerder gehoord? Een aantal brieven gaat over de misleiding die achter Rod Medley zit en hoe de duivel hierdoor de gemeente in Nederland kan misleiden. Het valt me op dat er geen enkele verdedigende brief vanuit Vuur zelf komt. Dit vind ik knap van ze.

6. Nederlands meest luxe kerkgebouw

 

Het is inmiddels 2008. De Joy gemeente opent een nieuw kerkgebouw en ik ben uitgenodigd om er bij te zijn.

Op het industrieterrein net buiten Amstelland heeft de gemeente Joy een nieuw gebouw laten bouwen. Het hele project heeft 28 miljoen euro gekost, maar daarmee hebben ze dan ook een van de meest vooruitstrevende kerkgebouwen in Nederland met een zaal waarin wel vierduizend mensen kunnen. Het hele leiderschap van evangelisch en charismatisch Nederland is uitgenodigd om bij de officiële opening te zijn. Ook ik heb een uitnodiging ontvangen. Senior pastor Michael van de Life gemeente in Colorado, waaraan Joy verbonden is, gaat de opening verrichten. Ik twijfel nog even of ik zal gaan, maar ik ben te nieuwsgierig. Dit wil ik zien!

Ik ben niet gauw onder de indruk van een gebouw, maar dit is toch wel heel bijzonder. We worden ontvangen door gemeenteleden die ons in groepjes van tien een rondleiding door het gebouw geven. De hoofdingang blijkt helemaal van marmer te zijn. In de ontmoetingshal, waar gemakkelijk achthonderd mensen terecht kunnen, is een Starbucks-achtig restaurant, waar je kunt dineren. Er is een hele grote boekwinkel, misschien wel de grootste evangelische boekwinkel in ons land. Ik bezoek tientallen kantoren, een speelruimte voor de kinderen waar een indoorspeeltuin niet voor onder doet, een tienercafé met alles erop en eraan.

“We naderen het machtscentrum van de kerk: de beide kantoren van pastor John en Annelies. De luxe straalt er van af.”

We gaan langs meerdere kinderruimtes. Dan komen we bij de zij-ingang. Hier zit een secretaresse achter een prachtig eikenhouten bureau. We naderen het machtscentrum van deze kerk. We lopen een gang door en komen uit in de beide kantoren van pastor John en Annelies. Het lijkt wel het kantoor van de directeur van een groot bedrijf. De luxe en macht straalt ervan af.

De roep vanuit de valkuil - een verdiepend artikel

Een aantal jaar geleden zijn we in het nieuws verschillende keren opgeschrikt door iemand die grote valkuilen in een bos groef. Hij plaatste lange scherpe pinnen in de valkuil met als doel het slachtoffer zoveel mogelijk te verwonden. Hierna werd de valkuil afgedekt, in de hoop dat iemand er in zou stappen. Gelukkig zijn echte ongelukken tot nog toe uitgebleven, maar ‘wat een zieke geest’ zou je zeggen. Wie doet nu zoiets?

De realiteit is dat er in het leven van ons allemaal door anderen valkuilen zijn gegraven. Meestal niet door bad-guys die ons expres willen verwonden, maar door mensen dichtbij, die het heel goed menen, maar die vanwege hun eigen gebrokenheid niet anders kunnen handelen.

Iedereen heeft valkuilen: diepe, onvervulde behoeften

Een valkuil kan al heel vroeg beginnen. Bijvoorbeeld in de baarmoeder, als een kindje emotioneel door zijn moeder wordt verstoten. Je kunt denken aan een baby die zich in de eerste maanden van zijn of haar leven niet kan hechten aan de moeder. Een zoontje, dat opgroeit met een afwezige of een afwijzende vader. Kinderen die misbruikt worden door kennissen of familieleden. Onveiligheid en onzekerheid in huis. Kinderen die nooit weten wanneer ze veilig zijn. Worden ze vandaag weer geslagen? Is moeder weer dronken? Misschien is er ziekte of overlijden in de naaste omgeving. Misschien worden ze emotioneel verwaarloosd. Kinderen die op school gepest worden, die er systematisch niet bijhoren, waar voortdurend hele negatieve dingen over worden uitgesproken. Kinderen die er aan de buitenkant volledig normaal uitzien, maar die van binnen een of meerdere valkuilen in hun leven hebben. Zelf ben ik van mening dat niemand zonder valkuil is.

5. Onder wiens bedekking sta je?

 

Ik heb wat moeite gedaan om het contact met John te onderhouden, maar erg soepel gaat het niet. Ik krijg geen mailtje van John terug. Ik ga niet wéér proberen om te bellen en hem te spreken te krijgen. Ik ga verder met mijn eigen leven.

In de vijf jaar die volgen droogt de nieuwsstroom rond John en zijn gemeente een beetje op. Oh, ik hoor nog wel van die verhalen… Hij zou zijn beide kinderwerksters en andere stafleden het minimumloon betalen, terwijl hij en Annelies samen duizenden euro’s aan salaris per maand uit de gemeente halen. Ik hoor dit verhaal van een bevriende voorganger uit Hoorn. “Van hun hongerloontje moeten ze nog hun tienden en extra betalen ook,” zegt hij. “Ze houden niks over. Ik heb er nog over nagedacht om hen anoniem financieel te ondersteunen. Maar alles wat ze extra krijgen, gaat waarschijnlijk toch zo naar de gemeente. En ik ga die gemeente niet ondersteunen!”