Culturele overdracht - we brengen niet alleen een boodschap, wij zijn de boodschap
In Amerika heb je hele grote winkelcentra. Dit noemen ze een mall. Mensen gaan daar naar toe en hangen daar vooral veel rond. Beetje winkels kijken, even wat eten, etc. Wat ze niet doorhebben, is dat ze in het rondhangen in de mall onbewust de boodschap en de waarden van de mall overnemen.
Wat zou de boodschap van de mall zijn? Het is de toewijding aan consumptie. Iemand die veel tijd in een mall doorbrengt, neemt vanzelf de toewijding aan consumptie over. ‘Dit hebben, dat nog even kopen.’ De mall is zo ingedeeld; met foto’s van mooie mensen, restaurants en winkelende mensen, dat het een diepe indruk op bezoekers maakt – dit is culturele overdracht. De communicatie is indirect in plaats van direct. Er hangt geen groot bord: geef al je geld hieruit! Dat is directe communicatie. De mall heeft zo’n bord helemaal niet nodig. Die mensen geven hun geld toch wel uit. Het communiceert namelijk een levensstijl. Meeste advertenties zijn hierop gebaseerd: “Koop dit product, je hebt het nodig. Het zal je leven veranderen.”
Net zoals de mall ons en onze kinderen beïnvloedt en waarden naar ons communiceert, zo zal de kerk een countercultuur moeten scheppen. Een nieuwe cultuur die het christelijke geloof op een krachtige indirecte manier communiceert. Maar hoe doen we dat?
In de bijbelse tijd vond communicatie mondeling plaats door verhalen, gelijkenissen, wijsheid, spreuken. Het was een mondelinge traditie die binnen de gemeenschap en voor de gehele gemeenschap plaatsvond. Het richtte zich niet op individuen. Onderwijs vond plaats door te delen in het leven van de gemeenschap en door te delen in de verhalen. Communicatie gebeurde door een onderdompeling met de verhalen en de gedeelde wijsheid van de gemeenschap. Communicatie geschiedde niet door formele wijze van onderwijs, maar door deel te zijn van de gemeenschap.
In de Middeleeuwen was dit nog niet echt veranderd. Alleen nu bepaalde de kerk de gehele gemeenschap. Alles kwam voort uit de kerk: architectuur, kunst, muziek, literatuur, wet, onderwijs, filosofie, stadsplanning. Het hele leven was deel van een religieus klimaat. De kerkelijke cultuur bepaalde en beïnvloedde het gehele culturele leven.
In de 21ste eeuw leven wij in een tegenovergestelde cultuur – wij zijn volledig seculier geworden, niet alleen door seculier onderwijs, maar door het inademen van een seculiere cultuur met een heidense mens-gerichte blik. Dit is culturele overdracht van communicatie. Door deel te zijn van de Nederlandse seculiere cultuur is de Nederlandse christen en daardoor de Nederlandse kerk ook seculier geworden. Als kerk vinden we het heel moeilijk om een tegencultuur te zijn. De manier hoe we omgaan met onze bezittingen, tijd, beslissingen, omgang met anderen verschilt weinig tot niet met onze mede seculiere niet-christenen. Hoe zou de kerk als tegencultuur eruit kunnen zien?