Een paar jaar geleden ben ik anderhalf jaar buddy geweest bij een zieke mevrouw met ME. Ik had me aangemeld als buddy bij st. Buddy Netwerk; een stichting die vrijwilligers traint en begeleidt in het buddy zijn voor mensen met HIV, AIDS, kanker, reuma, MS, ME, spierziekten en een lijst van andere ernstige ziekten. Ontstaan bij homomannen in de jaren tachtig in San Fransisco, die als enigen voor hun doodzieke vrienden met AIDS wilden zorgen, is het uitgegroeid naar een beweging die vrijwilligers uit alle lagen van de bevolking koppelt aan ernstig zieke mensen.
Mijn droom was om als buddy gekoppeld te worden aan een homo man met AIDS. Juist omdat ik zo anders ben opgegroeid, zulke andere denkbeelden had meegekregen, wilde ik die wereld verkennen. Mensen echt leren kennen en juist daar positief dienend aanwezig zijn. Jammer genoeg gebeurde dit niet. Nu terugkijkend ben ik vanwege goede redenen door de organisatie niet bij een homo client met AIDS geplaatst, maar bij een mevrouw met ME. Een situatie waar ik ook veel van heb geleerd.
Tijdens mijn training als buddy, iets wat ze grondig doen, kregen we les over fasen van rouw volgens Kubler-Ross. Dit is een Amerikaanse deskundige in de stervensbegeleiding van mensen en het rouwproces wat hiermee verbonden is. In het rouwproces wat bij dit sterven of verlies hoort, ontdekte zij een aantal fasen. Deze fasen zijn alom bekend. Het zijn: shock / ontkenning, protest /woede, onderhandelen, depressie, aanvaarding. Elke keer als mensen iets verliezen wat echt kostbaar voor hen is, kunnen we in min of meerdere mate in deze fasen terechtkomen.
"Wat heeft dit nou met post-evangelisch te maken?", zal je denken.
Komt ie…
Als je de versie van de bergrede zoals Lukas die in hoofdstuk 6 van zijn boek beschreven heeft, dan zie je Jezus op een hele praktische manier uitleggen wat je naaste liefhebben als jezelf is. Het is een manier van leven waarbij je voor je gevoel voortdurend kostbare dingen verliest:
"Wee de rijken, je hebt je deel al gehad…"
"Wee jullie die nu verzadigd zijn, want je zult hongeren…"
"Heb je vijanden lief, wees goed voor wie je haten…"
"Zegen wie jullie vervloeken…"
"Bid voor wie jullie slecht behandelen…"
"Keer de andere wang toe…"
"Weiger niet je onderkleed als iemand je bovenkleed afpakt…"
"Geef aan een ieder die iets van je vraagt…"
"Eis je bezit niet terug als iemand het je afneemt…"
"Behandel anderen zoals je wilt dat ze jullie behandelen…"
"Heb je vijanden lief, doe goed, leen geld aan anderen zonder iets terug te verwachten…"
"Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is…"
"Oordeel niet, dan zal er niet over je geoordeeld worden…"
"Veroordeel niet, dan zal je niet veroordeeld worden…"
"Vergeef, dan zal je vergeven worden…"
"Geef, dan zal je gegeven worden…"
Jezus neemt hier de vage makkelijke woorden van ‘heb de naaste lief als jezelf’ en maakt ze pijnlijk praktisch. Zoals een westerse voet sokken en een schoen nodig heeft om zijn doel aan het eind van een lange wandeltocht te bereiken, zo plaatst Jezus een schoen om de voet van ‘heb je naaste lief.’ Het is een schoen die knelt, die zeer doet. Een schoen die ons alles van ons ego kost, waardoor we ons ego leren verliezen, moet verliezen en als het goed is ons in een proces van rouw brengt. Rouwen om hetgeen we dreigen te verliezen.
Zo komen we bij de rouwfasen volgens Kubler-Ross. We kunnen hier als christenen als in proces verschillende op reageren:
Shock: "Wat zegt Jezus hier nou?"
Ontkenning: "Dat kan toch niet zo bedoeld zijn. Volgens mij bedoelde Jezus dit niet zo letterlijk; het geldt in ieder geval niet voor mij."
Boosheid en protest:
Oh nee, als evangelische christenen mag je niet boos zijn op Jezus of protesteren. Wat een stom idee van mij. Hoe kom ik daar nou op! Nou ja, laten we die boosheid en dat protest als we het voelen niet uiten, gewoon onderdrukken… Dan gaat ie vanzelf wel weg… toch?
Onderhandelen: "Heer, als ik hier nou op mijn manier mee omga, dan is het toch ook wel goed. Als ik mijn kleine deel doe, dan bent u toch ook tevreden?"
Depressie: "Het lukt me nooit. Ik kan hier niet aan voldoen. Ik wil er ook niet meer over nadenken. Ik voel me hier gewoon machteloos in. Ik trek me terug van dit, trek me terug van Jezus. Het zal allemaal wel..."
Aanvaarden: "Ik zal jullie vertellen op wie degene lijkt die bij mij komt, naar mijn woorden luistert en ernaar handelt…"
In een proces van rouw gaat een mens door de meeste van deze fasen om hopelijk uiteindelijk bij de fase van aanvaarding te belanden. Elke fase op zich is nodig voor de verwerking van het verlies. Elke fase op zich is goed, zolang het deel is van het proces. Maar wat gebeurt er met iemand die blijft hangen in de fase van shock, van ontkenning, van boosheid, van onderhandelen, van depressie? Wat doet dit met deze mensen?
Wat doet dit met al die christenen, inclusief mijzelf die voortdurend blijven hangen in een van deze fasen als reactie op de woorden van Jezus?
Tijd voor therapie bij mevrouw Kubler-Ross?
- wordt zeker vervolgd -